سیده مسعوده میرمسعودی سردبیر مجله ایرانی روابط بین الملل

گزارش چهل و پنجمین نشست علمی گروه مطالعات روابط بین الملل

حرکت تهاجمی اخیر ترکیه که تحت عنوان عملیات چشمه صلح انجام شد از دیدگاه دولت ترکیه در ادامه مدیریت منطقه ای این کشور در بحران سوریه است این حرکت در حالی به اجرا در آمد که ترکیه توانست از معادلات پیچیده مخالفت با دولت بشار اسد ، بحران داعش ،مدیریت بحران آوارگان سوری و استفاده از آن به عنوان برگ برنده در مذاکره با اتحادیه اروپا وآمریکا موفق بیرون آمده و حتی در تعامل با روسیه نیز نقش اثرگذار خود را در زمین بازی سوریه ثابت کند.
عملیات اخیر دولت ترکیه تحت عنوان چشمه صلح اگرچه با ایجاد سپرجمعیتی غیر کرد در نوار جنوبی مرز این کشور با سوریه می کوشد قدرت نفوذ ی.پ.ک/پ.ک.ک یا کلا جمعیت کردسوریه در همگرایی با اقوام کرد در داخل سرزمین ترکیه را کم نماید به دلیل مکانیسم های دینامیکی این مداخله می تواند سناریوهای مختلفی بدنبال داشته باشد در بررسی این سناریوها، با ارزش گذاری بر اهداف دولت اردوغان باید سه سناریو مطلوب ،محتمل،ممکن مورد بررسی قرار داد:
سناریو مطلوب از دید ترکیه:
دولت اردوغان می کوشد تا با این تهاجم و عقب زدن شبه نظامیان کرد در نوار جنوبی خود با تغییر جمعیتی و ورود جناح های همراه با دولت ترکیه در آن،خطر تجمیع کرد دو کشور و ایجاد نیروی قدرتمند را مهار کند .حرکت چند سال اخیر حزب عدالت و توسعه با منکوب کردن مخالفین ملی گرا و ارتش از بحران کودتا در آن کشور و قطع مذاکره و درگیرهای ارتش در مناطق کرد نشین ترکیه ،مسیری از تنش و بحران را در روابط دولت و اقوام کرد را فراهم کرد که این گزینه بهترین راه برای کنترل بحران داخلی ترکیه با اقوام کرد داخلی خود می باشد .
سناریو محتمل:
این تصور که حتی با فرض چراغ سبز آمریکا و عقب نشینی نیروهای شبه نظامی کرد. ترکیه خواهد توانست فشار بیشتری بر جمعیت کرد جنوب شرقی خود وارد نماید کمی متباعد بنظر می رسد دلایل: در بعد داخلی حرکت نوعثمانی منش اردوغان بعد از کودتای 2016 که با موج دستگیری ها و انسداد سیاسی و اجتماعی ،مقبولیت این دولت را در ذهن جامعه دموکراتیک بشدت پایین آورد و همانطوری که دیدیم در انتخابات شهرداریها ی این کشور در شهری نظیر استانبول عقب نشینی قابل توجهی را داشت ، در ادامه رکود اقتصادی ناشی از این درگیری و مخاصمات با اقلیت کرد داخلی مسیری از بی اعتمادی در این اقلیت بوجود که ایجاد یک سد جمعیتی در عمق 30ت35 کیلومتری مرزهای ی جنوبی این کشور یا سوریه نمی تواند همگرایی ذاتی بین این اقوام در دوسوی مرز را محدود کند.
از سوی دیگر با عقلانیت جمعیت کرد سوری که ترجیح داند با وجود عدم وفاداری آمریکا جهت جلوگیری از ورود ترکیه به مناطق تحت تصرف خود،به منظور حفظ جان مردم و تمامیت سرزمینی سوریه از دولت بشار اسد بخواهد طی پروسه ای این مناطق را اشغال کند باعث خواهد شد تا هر چند ترکیه بتواند در کوتاه مدت در نواحی از مرز شمالی سوریه مداخلاتی را داشته باشد ، در دراز مدت بدلیل همگرایی ایجاد شده کرد ها با دولت مرکزی سوریه ،ترکیه ابتکار عمل را از دست داده و در این منطقه در باتلاقی که خود ایجاد کرده گرفتار گردد.
سناریو ممکن : با طولانی شدن تنش در ناحیه مرزی جمعیت اسکان داده و طرفدار ترکیه در میان دو گروه فشار ترکیه و سوریه در تنگنا مانده و راهی به غیر شرایط جناح سوری را نخواهد داشت بعلاوه مخالفت های اروپا و جامعه جهانی ،در سوی دیگر نگاه بازیگران منطقه ای نظیر ایران و عراق کفه ترازو به سمت سناریو ممکن اخیر سنگین خواهد کرد .
سناریوی محتمل از دید آمریکا :آمریکا به عنوان بازیگر فرا منطقه ای در نظام بین الملل اهداف و مقاصد ترکیه را در این بازی به عنوان ابزار خود می بیند .از این منظر بیان بحث انگیز دولت ترامپ و عقب نشینی نیروهای نظامی آمریکا در خطوط مرزی ی.پ.ک فقط به این دلیل است که ترکیه با این مداخله زمینه برای تنش مجدد در منطقه ،دو قطبی کردن آقوام کرد در کشورهای دارای این جمعیت فراهم نموده و بی ثباتی از سطح سوریه به سطح سایر کشورهای دارای جماعت کرد تبار ترکیه گسترش دهد.
نافرمانی دولت ترکیه از سیاست های آمریکا و نزدیکی به روسیه در شرایطی که دولت اردوغان به عنوان اصلی ترین عضو نظامی ناتو ،اتحادیه اروپا و جامعه بین الملل تهدید به هدایت موج پناهندگان به سمت اروپا را دارد مسیری نابخشودنی است ودر ادامه آمریکا این حرکت ترکیه را وسیله ای برای ایجاد بحران در داخل ترکیه در نظر خواهد گرفت.
نتیجه گیری:اردوغان با عملیات چشمه صلح زمینه را هم برای ایجاد بحران در داخل کشور خود فراهم می کند و هم در تنش های مرزی بین کشورها رسم عدم احترام به تمامیت ارضی کشورها را باب می کند و مهمتر از این مورد نقش سازمان ملل به عنوان سازمان صلح جو و حتی مفهوم صلح را زیر سوال می برد.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل