ترکیه مدرنیسم نوین یا دیکتاتوریسم نوین(قسمت سوم)

گزارش چهاردهمین هم اندیشی علمی گروه مطالعات روابط بین الملل

سیامک کاکایی: تحلیلگر مسائل ترکیه

گردآوری وتدوین:لیلا طباطبایی /امیر مقدمی

نتیجه همه پرسی قانون اساسی ترکیه شوک آور نبود و  برعکس درصد آرای نه بیشتر از نسبت آری به چشم خورد. هنوز مخالفان متقاعد به پذیرش نتیجه 51 در برابر 49 درصد نشده اند. اما اردوغان پیروز همه پرسی است و خود را برای تغییرات در بافت سیاسی ترکیه آماده می کند.
اما این پرسش مطرح است که آیا یک دوره اردوغانیسمی در سیاست و حکومت در ترکیه در پیش است؟
 در روزهای گذشته بحث های متعددی در رسانه ها و محافل تحلیلی در باره چشم انداز آینده قدرت در ترکیه و جایگاه اردوغان در آن مطرح است.مفاهیمی چون تمرکز قدرت در دست یک نفر، دیکتاتوری نوین، اقتدارگرایی نو و یا مدرنیسم نو در ترکیه و درباره رجب طیب اردوغان مطرح است.
در تحلیل روند تحولات ترکیه و تغییر نظام سیاسی از پارلمانی به ریاستی لازم است که از روش تحلیل جامعه شناختی بهره گرفت .روشی که به بنیادهای فکری و ایدئولوژی می پردازد.
بازگشت به تاریخ سیاسی امپراتوری عثمانی و شیوه اقتدارگرایی به خصوص در دوران سلطان سلیمان قانونی و سلطان سلیم یاووز و سپس در دوران ترکیه نوین در حکومت  کمال پاشا آتاتورک رویکردهای اقتدارگرایانه کاربرد داشته است.در دهه های گذشته دولت های ائتلافی و تنش های پایدار در بدنه سیاسی از یک سو موجب شکنندگی دولتها شد و از طرف دیگر نقش بلامنازعه  نظامیان در سیاست را تثبیت کرد.
وقتی عدالت و توسعه برای اولین با دولتی تک حزبی تشکیل داد ، توانست با گذر از تنش درون ساختی حکومتی اقدام به ترمیم اقتصاد بحران زده بپردازد  سطح رفاه عمومی افزایش یابد . همین کافی بود که پایگاه اجتماعی عدالت و توسعه تقویت یابد و سه دوره پیاپی دیگر مسند قدرت در اختیار این حزب باقی بماند .
اما همه چیز قدرت در اقتصاد خلاصه نشد و ضرورت حفظ حکومت  برای اردوغان و حزبش آنان را به حرکت های موازی  و متقاطع در به حاشیه راندن مخالفان واداشت. تقابل با نظامیان و سپس به چالش کشاندن جماعت فتح الله گولن و مواجهه با کردها و در همین حال محدود کردن فضای رقابتی برای احزاب مخالف قابل اشاره است.
کودتای تابستان گذشته و سرکوب آن ،شرایط داخلی را در مسیر پر سنگلاخ سوق داد و تصفیه ها  و ایجاد تنگنا های گسترده سیاسی اعتراض اروپائیان را در پی داشت و تا آنجا پیش رفت که مذاکرات پیوستن به اتحادیه اروپا به حال تعلیق در آورد.
اکنون یک مرحله جدید در تاریخ سیاسی ترکیه آغاز شده است، مرحله ای که اردوغان خود را در قامت سلطانی می بیند که باید برای ترکیه مدرن برنامه ریزی کند. استراتژی 2023 در یکصدمین سال تاسیس جمهوری ترکیه مبتنی بر اندیشه اردوغان تدوین شده است. چندین سال پیش و در دوره نخست وزیری اردوغان تنظیم شده است که طی آن قرار است ترکیه به دهمین اقتصاد منطقه تبدیل شود و اکنون اردوغان خود را معمار و مجری این استراتژی می داند
.اما سیاست و شیوه های اداره حکومت دو رو دارد و ممکن است در همواره بر روی یک پاشنه نچرخد.چرا که دولت ها نمی توانند در جزیره ای منفک ادامه حیات دهند. محیط خاور میانه مبتنی بر سیاست و اهداف ترکیه نیست و چالشهای مستمر این کشور در مناطق پیرامون بویژه در عراق و سوریه و روند تحولات پیرامون مسائلی چون بر هم خوردن موازنه سیاسی منطقه ای و افزایش مطالبه های قومی و مذهبی، هزینه بر است و می تواند تنگناهای جدی برای ترکیه بوجود آورد.در عرصه داخلی قدرت در سوی تمرکز در حیطه ریاست جمهوری در حرکت است . اما این قدرت و اختیارات دو وجهی است و ممکن است در زمانی دیگر و تغییرات احتمالی در سبد دیگری باشد.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل