سیده مسعوده میرمسعودی: عضو هیئت تحریریه
زمانی که اعلام کودتای ترکیه در ساعات اولیه ۱۵ جولای تمام رسانه های دنیا را به خود مشغول کرده بود و تقریبا همه منتظر نتیجه کودتا بودند ، هیچ کس تصور نمی کرد عکس العمل دیگر کشورها در آن محدوده زمانی می تواند معیاری برای روابط آینده ترکیه با کشور های دیگر باشد .
ایران در کشورهای منطقه جزو اولین کشورهایی بود که نسبت به این کودتا که هنوز نتیجه اش مشخص نبود عکس العمل نشان داد و همدردی و همراه بودن خودرا در کنار دولت وقت اعلام کرد و به جرات می توان گفت که این حرکت توانست ایران را بعنوان کشوری پیشرو درحفظ ثبات منطقه وجلوگیری از هرج و مرج به جهانیان نشان داد. این استراتژی را به دو دلیل می توان هوشمندانه دانست:
۱- بعد از برجام نگاه جهانیان به ایران هنوز سرشار از شک و تردید و عدم اعتمادبود . این حرکت نگاه و حس اعتماد به ایران را تقویت کرد و رفتاری نرماتیو را برای ایران به ارمغان آورد،هرچند کشورهای دیگر منطقه تلاش خود را برای مخدوش کردن این نگاه ادامه می دهند. مثلا در ماه های گذشته با حمله به سفارت عربستان در ایران و تبلیغات عربستان در کوتاه مدت بی اعتمادی به ایران افزایش پیدا کرده بود که با این حرکت هوشمندانه تصمیم گیران سیاسی کشور تا اندازه ای جلوی تبلیغات سوء کشور هایی مثل عربستان را گرفت.
۲-دومین دلیل برای هوشمندانه بودن این استراتژی از منظر ثبات و امنیت در منطقه است .با کودتای ترکیه امکان آن می رفت آنارشی درترکیه بشدت به کشورهای همسایه گسترش پیدا کند و این در منطقه ای که هنوز مسائل امنیتی از مشکلات اساسی است بر خورداراست در جهت منافع ایران نبود.
ترکیه و ایران در مسئله سوریه تقریبا نقطه مقابل هم هستند و این حمایت ایران در ساعات اولیه کودتا از اردوغان درحالیکه که جامعه جهانی با چراغ خاموش کودتای ترکیه را نظاره گر بودد می تواند بسیار ارزشمند باشد .
به جرات می توان گفت این حرکت نرماتیو و عقلانی بعد از برجام، عکس العمل هوشمندانه ایران به مسئله کودتای نافرجام ترکیه و استفاده بهینه از زمان متغییری کلیدی در دیپلماسی می باشد
عکس العمل روسیه و حمایت در ساعات اولیه از ترکیه و محکوم کردن کودتاچیان توسط با وجود کدورت سرنگونی سوخوی ۲۴ روسیه توسط ترکیه توانست خط اعتماد جدیدی بین این دوکشور ایجاد کند. البته این خط اعتماد را شاید بتوان گفت فرصتی تازه ،برای پوتین برای یارگیری جدید در برابر غرب دانست و جزو عملکردهای روسی در استفاده بهینه از فرصت ها و ابزارها در هر شرایطی دانست .
ترکیه دوست استراتژیک غرب مخصوصا در ناتو می تواند سوپاپ اطمینان برای روسیه در سیاست های آینده پوتین باشد .هرچند سیاست های روسیه در مقابل بحران سوریه مخالف ترکیه است و لی حمایت روسیه از ترکیه می تواند یاد آور این ضرب المثل فارسی باشد که این رفتار روسیه را توجیه می کند (سلام گرگ بی طمع نیست) و ترکیه نه به عنوان دوست بلکه یک ابزار برای روسیه در تقابل با غرب می تواند موثر باشد .
ترکیه نیز در بحران بعد از کودتا به روسیه بعنوان راه گشای برون رفت بحران اقتصادی پیش آمده یاد می کند. از این منظر روسیه بهره بهینه را در سیاستهای آینده ترکیه خواهد داشت و تقریبا هردو کشور به همدیگر به عنوان ابزاری برای اهداف پیش رو می نگرند . از طرفی مطالعه روابط دو کشور نشان می دهد که این دوستی ها معمولا پایدار نیستند.
کدورت های ترکیه با آمریکا و اتهام ترکیه به آمریکا در دست داشتن در کودتا شاید ابزاری برای روسیه و فرصتی تازه برای ایران در تعاملات منطقه ای و حل مسائل منطقه به عنوان یک کشور بی طرف و نرماتیو باشد . ایران به عنوان قدرت منطقه اگر بتواند بحران سوریه را با توجه به فرصت های بدست آمده از این مسائل با راه حل مسالمت آمیز به پایان برساند شاید این اعتمادی که در جهانیان ایجاد کرده است بتواند یکی از دستاوردهای این کشور در روابط آینده با جهان محسوب شود.
ترکیه با توجه به فرهنگ خاص خود فاقد این دیپلماسی است درعمل هم این کشورسیاست دو گانه ای در منطقه داشته و دارد و هموار ه نتوانسته اعتماد کامل غرب و دول اروپایی را به همراه داشته باشد . در حال حاضر شرایط برای رسیدن ایران به عنوان قدرت منطقه ای در حل مسایل منطقه ای هموار است . سناریوی مطلوب برای ایران در حوزه داخلی تقویت زیر ساخت های اقتصادی در داخل و در خارج، تقویت سیاست خارجی در حل مسائل منطقه ای بعنوان قدرت منطقه ای است . ایران می تواند این مهم را با دیپلماسی و رفتار نرماتیو بدون جهت گیری خاص در ایجاد صلح و امنیت منطقه به پیش برد.
هرچند ایران در زمان تحریم مشکلات عدیده ای داشته ولی باز با استراتژی هوشمند انه خود توانست در منطقه امنیت و ثبات ایجاد کند و خود را به عنوان یک قدرت منطقه ای قابل اعتماد برای جهانیان را مطرح کند.
مجله ایرانی روابط بین الملل