مداخله نظامی ترکیه در سوریه ،گامی در جهت کاهش بحران

دکتر امیر هوشنگ میرکوشش

پس از 4 سال بحث و تردید ، ترکیه تصمیم به مداخله نظامی در سوریه گرفت و در 24 آگوست 2016 تانک ها و نیروهای ویژه این کشور با حمایت نیروی هوایی وارد قلمرو کشور سوریه شدند و شهر جرابلس را از داعش پس گرفتند. ترکیه بلافاصله پس از ورود به خاک سوریه به نیرو های کرد YPG که شاخه ای از PKK می باشند 3 روز مهلت داد تا شهر منبج را تخلیه و به شرق رودخانه فرات عقب نشینی نمایند.
دلایل دخالت مستقیم ترکیه در سوریه در مقطع کنونی چیست؟
صحنه عملیات سیاسی و نظامی چه تغییری نموده است که کشور های هم پیمان سوریه مثل ایران و روسیه حساسیت وعکس العمل  مستقیمی از خود بروز ندادند؟
چرا ایالات متحده از مداخله ترکیه در سوریه حمایت نموده است؟
در حقیقت پس از بحران مارس 2011 در سوریه انگیزه های بسیار جدی برای مداخله ترکیه در سوریه وجود داشت اما ارتش ترکیه در مقابل وسوسه مداخله در این کشور مقاومت می کرد. ارتش ترکیه تصور می کرد که دخالت نظامی ترکیه در سوریه  با حمایت سیاسی ایالات متحده و ناتو همراه خواهد بود. با شکست کودتای نظامی در ترکیه و تسلط اردوغان بر ارتش این کشور ، دولت ترکیه فرصت مداخله نظامی در سوریه را بدست آورد.
دولت ترکیه با استفاده از نارضایتی در حال رشد نسبت به تهدیدات امنیتی ناشی از پ .ک.ک و داعش مترصد مداخله نظامی در سوریه گردید. آنکارا برای غلبه بر عدم تمایل آمریکا نسبت به مداخله نظامی این کشور در سوریه تهدید به تجدید نظر در روابط  امنیتی و نظامی خود با امریکا نمود. در نتیجه دولت امریکا در حمایت از مداخله ترکیه در جنگ با داعش تصمیم گرفت دست ترکیه را در مناطق مربوط به داعش و کرد ها در غرب رود فرات باز گذارد. عملیات نظامی ترکیه در داخل سوریه همزمان با ورود جو بایدن معاون ریاست جمهوری امریکا به ترکیه انجام گرفت که همراه با هشدار به YPG جهت بازگشت به شرق رود فرات و تهدید امریکا مبنی  بر عدم حمایت از کرد ها در صورت عدم عقب نشینی بود.
به نظر می رسد ایالات متحده و ترکیه در دور جدید عملیات نظامی در داخل خاک سوریه به دنبال ایجاد منطقه ای امن در شمال سوریه می باشند.
در طرف دیگر  مخاصمه  نیز به نظر می رسد ترکیه موافقت روسیه برای مداخله در سوریه را بدست آورده است. سیگنالهای پایان روابط سرد ترکیه و روسیه به ویژه بعد از کودتا ی نا فرجام باعث شد که اردوغان بتواند نقش روسیه در درگیری با کرد ها را خنثی نماید . مسکو دفتر حزب اتحاد دموکراتیک را در این کشور تعطیل نمود.
ترکیه به دنبال مرمت روابط با روسیه، روابط خود با ایران را نیز بهبود بخشید و سوریه به عنوان بنیادی ترین نقطه اتصال میان دو کشور مطرح گردید. اظهارات اخیر مقامات روسی و امریکایی در مورد امکان تقسیم سوریه یا حداقل ایجاد کشوری فدرال  و تمایلات استقلا طلبی کردها  باعث نگرانی عمیق آنکارا و تهران از ایجاد دولتی کردی در شمال سوریه و هماهنگ کردن تلاش ها برای جلوگیری از آن گردیده است.
به نظر می رسد تا کنون صحنه برای مداخله نظامی ترکیه در سوریه آماده گردیده  و این کشور موافقت ضمنی مهم ترین بازیگران درگیر در مناقشه را نیز بدست آورده است.
جان کری، وزیر خارجه آمریکا و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه جمعه شب ۹ سپتامبر (۱۹ شهریور) برای ایجاد آتش‌بسی ده روزه در سوریه توافق نمودند که از روز دوشنبه ۱۲ سپتامبر (۲۲ شهریور) اجرا می‌شود.چنانچه این آتش بس دست کم یک هفته برقرار باشد، آمریکا و روسیه با همکاری هم حملاتی هوایی علیه گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) انجام خواهند داد.از موارد کلیدی این توافق این است که نیروهای سوری اجازه پرواز و انجام ماموریت هایی جنگی در مناطق تحت کنترل شورشیان مورد حمایت آمریکا ندارند.وزیر خارجه آمریکا گفته است اگر مفاد این توافق از سوی تمامی جناح ها اجرا شود، امکان انجام مذاکرات سیاسی درباره آینده سوریه فراهم خواهد شد.تا کنون ترکیه  و اتحادیه اروپایی  از توافق آمریکا- روسیه در مورد برقراری آتش بس در سوریه و ایجاد شرایط لازم برای ارسال کمک های انسانی به شهر حلب حمایت کره اند.
به نظر می رسد  با دخالت نظامی ترکیه  و ادامه روند توافقات میان امریکا و روسیه  احتمال برکناری اسد از قدرت  و ورود به مرحله کاهش بحران سوریه و در نهایت پایان آن  قابل پیش بینی است ، با این وجود، تقسیم سرزمین سوریه و یا فدرالیسم سوری نیز دور از ذهن نیست.

 

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل