لوزان، نشانه پیروزی در دیپلماسی چندجانبه، اکسپو، نشانه شکست در دیپلماسی عمومی

رضا کدخدازاده: عضو هیئت تحریریه

با آغاز به کار دولت یازدهم به ریاست دکتر حسن روحانی، فردی که سال‌ها تجربه کار در دستگاه دیپلماسی را داشت امیدهای بسیاری را برای موفقیت در حوزه دیپلماسی در سپهر سیاسی ایران به وجود آمد. با انتخاب دکتر محمد جواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه و رییس دستگاه دیپلماسی کشور که برای اولین بار در طول تاریخ دیپلماسی ایران اولین فردی بود که به عنوان وزیر امور خارجه، در این حوزه هم تحصیل و هم دارای تجربه بوده، امید به کسب موفقیت در حوزه دیپلماسی کشور دوچندان نیز شد.
      از همان ابتدای فعالیت دولت یازدهم می‌توان گفت بخش عمده تلاش تیم دیپلماسی کشور صرف مساله هسته‌ای و مذاکرات دو و چندجانبه با کشورهای مختلف دنیا به خصوص کشورهای موسوم به 1+5 شد که آنچه که تا اینجای کار به دست آمده است حاکی از آن بوده که اتفاقات خوب و مهمی در این حوزه اتفاق افتاده است. توافق اولیه موسوم به توافق ژنو و در ادامه بیانیه مشترک موسوم به توافق لوزان سوییس را می‌توان از دستاوردهای مهم دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم قلمداد کرد که بخش عمده‌ای از اساتید دانشگاهی حوزه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل به اشکال مختلف از آن‌ها به عنوان یک دستاورد مهم در عرصه دیپلماسی ایران و در رستای منافع ملی کشور یاد کردند.
      اما نکته‌ای که از همان ابتدای کار تیم دیپلماسی دولت یازدهم همواره در محافل علمی و تخصصی این حوزه به دولت یازدهم از سوی اساتید دانشگاهی و صاحبان فن گوشزد می‌شد لزوم اهتمام دولت در توجه ویژه به دیپلماسی عمومی بود. در یک تعریف ساده می‌توان گفت: هدف از دیپلماسی عمومی، تاثیر مثبت بر مردم کشورهای دیگر با استفاده از ابزارهای حوزه‌های عمومی مثل فرهنگ، فناوری، ورزش و مواردی ازین دست، می‌باشد. که این تاثیر در نهایت منجر به تاثیر مثبت در حکومت کشور هدف خواهد شد.
یکی از دلایل موفقیت سیاست خارجی کشور ایالات متحده آمریکا پس از جنگ جهانی دوم را بدون شک می‌توان توجه ویژه دولت‌های آمریکا به دیپلماسی عمومی به خصوص در حوزه فرهنگی آن را عنوان کرد. البته با توجه به موضوع مهم مساله هسته‌ای می‌توان گفت بخش عمده‌ای از فعالیت دستگاه هسته‌ای کشور صرف این مهم شده اما به هر حال لزوم توجه به دیپلماسی هسته‌ای چیزی نیست که به سادگی بتوان از آن گذشت.
        در سال‌های اخیر متاسفانه به دلیل تبلیغات منفی گسترده‌ای که در مورد ایران توسط دشمنان این مرز و بوم انجام گرفته است متاسفانه بسیاری از مردم جهان، احساس مثبتی نسبت به ایران ندارند. در خوشبینانه‌ترین حالت هم می‌توان گفت مردم جهان شناخت چندانی نسبت به ایران ندارند. شناختی که با توجه به ظرفیت‌های بسیار زیادی که ایران داراست، اگر صورت بگیرد چشم‌انداز بسیار ویژه‌ای در زمینه گردشگری به ارمغان خواهد آورد.
     با توجه به آنچه تاکنون گفته شد لازم است دولت یازدهم از هر فرصتی در این زمینه به بهترین صورت ممکن استفاده کند. نمایشگاه اکسپو میلان ۲۰۱۵، که موضوع کار خود را مساله "تغذیه کره زمین و انرژی برای حیات" انتخاب کرده بود بهترین فرصت برای شناساندن ایران به مردم جهان بود. با توجه به موضوع اکسپو انتظار می رفت در سالن ایران گستره وسیع و متنوعی از فرهنگ و سنن مبتنی بر تاریخ و تمدن کهن ایران و توانمندی های ایران در فرهنگ، علم و فناوری، کشاورزی، و مواردی ازین دست به جهانیان عرضه شود. اما عدم توجه مناسب به این امر باعث شد که بر اساس گزارشات میدانی، غرفه ایران از ضعیف‌ترین غرفه‌های این دوره به شمار رود که نتوانست از ظرفیت این نمایشگاه جهانی در پیشبرد اهداف دیپلماسی عمومی طرفه‌ چندانی به دست آورد.
در آخر لازم است گفته شود که دولت یازدهم نباید از این فرصت‌های مهم که می‌تواند در عرصه دیپلماسی، در بلند مدت و حتی کوتاه مدت اثرگذار باشد به راحتی عبور کند و در مواردی به مانند اینگونه موقعیت‌ها، لزوم به‌کارگیری افراد تحصیل‌کرده در حوزه‌های دیپلماسی و روابط بین‌الملل، برای استفاده مناسب از آن به عنوان ابزار مهمی در عرصه دیپلماسی احساس می‌شود.

 

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل