دکتر امیر هوشنگ میرکوشش(دکتری تخصصی روابط بین الملل)
جنگ اسرائیلی‌ها علیه غزه در سال 2023 منجر به حدس‌وگمان‌ها فراوانی درباره آینده نوار غزه و اینکه پس از جنگ، چه کسی بر آنجا تسلط خواهد داشت، شده است. این سؤالات نه تنها برای آینده فوری غزه و فلسطینی‌ها حیاتی است بلکه پیامدهای گسترده‌ای برای منطقه خاورمیانه و تلاش‌های دیپلماتیک بین‌المللی دارد. لذا حیاتی است که سوژه‌های گسترده‌تری از تضاد اسرائیل و فلسطین را جهت توجه به منظره‌های پساجنگی برای غزه تشخیص دهیم.
در مرکز این فاجعه، چیزی که در حال رخ دادن است سرنوشت حماس است ،از زمان تصمیم گیری برای ورود نیروهای زمینی اسرائیل به غزه در تاریخ 27 اکتبر، مقامات اسرائیلی ادعا کرده‌اند که هدف آنها "نابودی" حماس است. با این حال، به نظر می رسد نابودی این گروه تقریباً غیرممکن است.
با توجه به پیچیدگی ها و چالش های پیش رو ، پس از این عملیات نظامی، طیف گسترده‌ای از سناریوها را برای آینده نوار غزه می توان مطرح نمود:
1-بازگشت سازمان آزادیبخش فلسطین و راه حل دو کشوری
دولت آمریکا و کشور های اروپایی تمایل به بازگشت سازمان آزادیبخش فلسطین و محمود عباس و کنترل این نوار از طرف این سازمان هستند. این سناریو عدم قطعیت های فراوانی دارد که به نظر می رسد در شرایط کنونی قابلیت اجرایی ندارد. با توجه به عدم محبوبیت این سازمان و محمود عباس و نیز فساد موجود در ساختار اداری این سازمان و نیز مخالفت اسرائیل با پذیرش راه حل دو کشوری ، در حال حاضر احتمال وقوع این سناریو بسیار کم است مگر این که تغییرات ساختاری در سازمان آزادیبخش فلسطین و قبول راه حل دو کشوری از سوی طرفبن شگفتی ساز هایی برای وقوع این سناریو گردد .
2-پیروزی نسبی حماس و توافق به بازگشت این گروه
حماس در سال ۱۹۸۷ پس از شروع انتفاضه فلسطینی نخست علیه اشغال اسرائیل تأسیس شد. این گروه همچنان به طور عمیق در جامعه و سیاست فلسطینی حضور دارد. از این منظر، انتظار کامل از برکناری یا نابودی حماس به نظر غیر واقعی می‌رسد. علاوه بر این، پس از جنگ مداوم اسرائیل علیه فلسطینیان در غزه، گزارش شده است که محبوبیت حماس افزایش یافته است، به ویژه پس از وقایع اخیر، که نشان می‌دهد که این گروه همچنان تأثیر و حمایت قابل توجهی در جامعه فلسطینی به عنوان یک نیروی مقاومتی علیه اشغال اسرائیل دارد.
در این صورت، مشارکت احتمالی حماس در یک سازمان ملی جدید و باز سازی شده و با رهبران جدید می‌تواند امکان‌پذیرتر باشد مروان البرغوثی، که از سال ۲۰۰۲ توسط اسرائیل زندانی شده است، می تواند این نقش را بر عهده گیرد.عدم قطعیت تحقق این سناریو ادامه جنگ فرسایشی ، تضعیف اساسی یا نابودی این گروه می باشد.
3-مدیریت ائتلاف بین‌المللی
در طول جنگ ایده حضور نظامی بین‌المللی یا عربی در نوار غزه پس از جنگ نیز مطرح گردیده است. دولت‌های عرب این پیشنهاد را رد کردند و تاکید کردند که عرب‌ها وارد نمی‌شوند . نتانیاهو به کمیته کنست گفته است که عربستان سعودی و امارات متحده عربی هزینه بازسازی نوار غزه پس از جنگ را تامین خواهند کرد. اماراتی‌ها، با این حال، گفتند که حمایت مالی و سیاسی از بازسازی غزه را به پیشرفت یک طرح حمایت‌شده توسط آمریکا به سوی یک راه‌حل دو‌دولتی وابسته می‌کنند.
با توجه به پیچیدگی وضعیت در غزه، تشکیل یک ائتلاف بین‌المللی - به همکاری با ناتو یا هر قدرت جهانی دیگر - می‌تواند بهترین راه حل عملی باشد برای کاهش ریسک‌های امنیتی. این اقدام همچنین می‌تواند از رویارویی مستقیم فلسطینی ها با اسرائیل جلوگیری کند. اگر این نیروهای بین‌المللی توسط عموم فلسطینی‌ها پذیرفته شوند، می‌توانند بر روی نقش‌های محدودی مانند حفظ امنیت، تسهیل کمک‌های انسانی و نظارت بر بازسازی غزه تمرکز کنند. در ادامه، یک کمیته ملی ممکن است تشکیل شود تا با مسئولان فلسطینی همکاری کند و کنترل غزه را به تدریج منتقل کند، یا برای آماده‌سازی برای انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری آینده برای ورود به یک دوره جدید از حکومت آماده شود.
- کنترل امنیتی اسرائیل و گسترش منطقه بسته
در سال 2005، اسرائیل ادعا کرد که اشغال غزه را پایان داده است. با این حال، این اظهارات گمراه‌کننده با واقعیت‌های موجود در عرصه هم‌خوانی نداشت و اسرائیل همچنان "کنترل موثر" بر غزه داشت. پس از شروع عملیات اسرائیل اعلام کرد که قصد دارد کنترل امنیتی کاملی را بر غزه داشته باشد. این سناریو ممکن است به چندین شکل مانند کاهش مساحت غزه و جمعیت آن ظاهر شود.
اولین امکان این است که حداقل به طور جزئی به وضعیت قبل از جنگ بازگردیم، اما با مرزی که بین نوار غزه و اسرائیل تقویت شده است، مناطق محدود شده داخل نوار غزه بزرگتر شده‌اند و ادامه تحریم‌های تقریباً کاملی که توسط اسرائیل در تاریخ ۸ اکتبر اعمال شد.در این زمینه، گزارش شده است که اسرائیل ایده ایجاد یک منطقه امنیتی بین غزه و اسرائیل از شمال تا جنوب را به منظور پیشگیری از هرگونه حملات "ناگهانی" در آینده علیه اسرائیل مطرح کرده است. این پیشنهاد قسمتی از یک فرآیند سه‌گانه خواهد بود که شامل "نابود کردن حماس، غیرنظامی‌سازی غزه و غیررادیکالی‌سازی این منطقه می‌شود.
در این سناریو، اسرائیل باید با حماس ضعیف درنوارغزه زندگی کند، اما تمایلی به ورود به توافقات غیرمستقیم با آن نداشته باشد، همانطور که در سال‌های اخیر انجام داده بود. علاوه بر این، اسرائیل قصد دارد که کنترل نظامی و اطلاعاتی خود را بر روی زمین، دریا و هوا تقویت کند و تمامی مرزهای ورودی به نوار غزه را به طور دائمی ببندد. این به معنای عدم واردات و صادرات به غزه، عدم صدور مجوز برای کارگران و کسب‌وکارهای غزه برای ورود به اسرائیل، و عدم ارجاعات پزشکی به منطقه‌ی نواحی فلسطین غربی یا اسرائیل خواهد بود. اسرائیل همچنین قصد دارد که برق و آب آشامیدنی را به طور دائمی قطع کند، به گونه‌ای که نوار غزه مجبور شود که تمامی نیاز های خود را از طریق مصر تأمین کند.
اسرائیل قبلاً این طرح‌ها را در فلسطین و لبنان امتحان کرده بود ولی با شکست مواجه شد چرا که تا زمانی که اشغال وجود داشته باشد، مقاومت هم وجود خواهد داشت که آنها نمی‌توانند آن را تحمل کنند. با این وجود به نظر می رسد امکان اجرای چنین انتقالی به نظر غیرممکن می‌آید. تمام اعضای جامعه مدنی، از جمله رهبران محلی و تاجران، تردید دارند که همکاری با اسرائیل را آغاز کنند تا زمانی که جنگ ویرانگر ادامه داردکشور های غربی از جمله آمریکا نیر با این سناریو موافق نیستند.
نتیجه گیری
شوک وحشتناک ناشی از وقایع 7 اکتبر به بعد و ریسک بالای ایجاد یک انفجار منطقه‌ای و حتی بین‌المللی باید به عنوان یک زنگ هشدار برای جوامع بین‌المللی در نظر گرفته شود. هر کدام از سناریو های مطرح شده دارای عدم قطعیت ایی می باشند که ممکن است در تحقق آن ها خلل ایجاد کند و در عین حال هر کدام از آن ها یا ترکیبی از آن ها امکان تحقق دارند . به نظر می رسد وقت آن رسیده است تا ترتیبات و تصمیمات قابل قبولی برای اداره نوار غزه و نیز خاتمه دادن به خصومت های طولانی میان فلسطین و اسرائیل اتخاذ شود . این نیازمند همکاری همه طرف های درگیر اعم از گروه های فلسطینی ، اسرائیل، قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای می باشد. شاید هنوز هم بهترین سناریو برای حل نهایی مناقشه اسرائیل-فلسطینی راه حل دو کشوری باشد . در هرصورت این موضوع را باید در نظر گرفت که نابودی هیچ کدام از طرف های درگیر امکان پذیر نیست. بنابر این هم‌زیستی مسالمت آمیز یهودیان و عرب‌ها در تمام قلمرو اسرائیل و فلسطین بهترین گزینه ممکن و محتمل است .
تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل
