مجید نوری عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

عضویت جمهوری اسلامی ایران به صورت رسمی در سازمان شانگهای در صورت استفاده از فرصت‌ها و ظرفیت‌های سازمان مزایای اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی زیادی برای ایران دارد. شانگهای یک سازمان اوراسیایی و بین دولتی است. این سازمان بر پایه همکاری‌های چند جانبه امنیتی، اقتصادی و سیاسی تشکیل شده است که چهار قدرت بزرگ اتمی، دو عضو دائم شورای امنیت، بزرگترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی در جهان و ... عضو آن هستند.

سازمان همکاری شانگهای بزرگترین و پرجمعیت‌ترین سازمان فراگیر همکاری منطقه‌ای است که نقش مهمی را در جامعه بین‌الملل ایفا می‌کند. ایران با گذشت بیش از یک دهه تلاش برای عضویت در سازمان شانگهای سرانجام در چهارم جولای 2023 به عضویت رسمی این سازمان در آمد. لازم به ذکر است که ایران در سال 2005 به عنوان عضو ناظر به سازمان شانگهای پیوست و پس از آن برای عضویت دائم در این سازمان درخواست عضویت داد که بنا به دلایل مختلف سیاسی، امنیتی و اقتصادی تا کنون نتوانسته بود به عضویت رسمی سازمان در بیاید. سازمان همکاری شانگهای همکاری‌های مختلفی از اقتصادی تا سیاسی و فرهنگی را شامل می‌شود؛ بنابراین عضویت ایران در این سازمان بستری برای تعاملات دو تا چند جانبه محسوب می‌شود که ایران می‌تواند با گسترش همکاری‌ها از فرصت‌ها و ظرفیت‌های تجاری، امنیتی و اقتصادی آن استفاده کند.

با عضویت رسمی ایران اعضای کامل و رسمی سازمان شانگهای شامل 9 کشور هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه، پاکستان، تاجیکستان، ازبکستان و ایران می‌شود، سه کشور افغانستان، بلاروس و مغولستان در سازمان همکاری شانگهای دارای وضعیت ناظر هستند و شش کشور آذربایجان، ارمنستان، کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا دارای وضعیت شریک گفتگو هستند.

اهمیت سازمان شانگهای به این دلیل است که بزرگترین سازمان منطقه‌ای محسوب می‌شود که نقش موازنه کننده در برابر نانو دارد  و بیشترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی عضو آن هستند، 20 درصد واردات و 20 درصد صادرات را دارد و از حدود 10 کشور قدرتمند اقتصادی سه کشور آن عضو این سازمان هستند. یک چهارم تولید ناخالص جهان را دارد. از همه مهمتر اینکه چهار قدرت اتمی و دو عضو دائم شورای امنیت عضو آن هستند.

مزایای عضویت رسمی ایران در سازمان شانگهای

بزرگترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی نفت و گاز عضو این سازمان هستند. دو کشور هند و چین بزرگترین مصرف‌کنندگان انرژی و سه کشور ایران، روسیه و قزاقستان در شمار تولیدکنندگان بزرگ نفت و گاز عضو این سازمان هستند. عضویت ایران در سازمان شانگهای در حوزه انرژی فرصت‌های بسیاری را پیش روی ایران قرار می‌دهد تا بتواند در حوزه منابع انرژی جستجو و با تسهیل کشورهای عضو راحت تر از گذشته بتواند منابع انرژی خود را به فروش برساند. توجه داشته باشید که در حال حاضر ایران از لحاظ منابع نفتی رتبه چهارم و از لحاظ منابع گازی دومین کشور به شمار می رود. کشور ایران با همکاری سایر اعضا قادر خواهد بود موجبات توسعه زیرساخت‌های انرژی، تسهیل تجارت انرژی و تضمین امنیت انرژی منطقه‌ای در سازمان را فراهم کند.

کشور ایران با دارا بودن منابع فراوان به اضافه نیروی کار ماهر و فناوری مناسب می‌تواند سرمایه‌گذاری سایر کشورهای عضو را جذب کند. امید است که ایران بتواند از فرصت عضویت در شانگهای استفاده کند و با اعمال پروژه‌های مشترک در حوزه‌های مختلف از کشاورزی تا بخش تولید و فناوری و حتی گردشگری بتواند به تعمیق همکاری‌های اقتصادی کمک کند و توسعه کشور را تسریع ببخشد.

کشور ایران همیشه در صدر مبارزه با تروریسم بوده است، به همین دلیل نقش مهمی را در مبارزه با تروریسم، تجزیه طلبی و افراط گرایی در منطقه ایفا می‌کند؛ بنابراین پیوستن جمهوری اسلامی ایران به سازمان همکاری شانگهای باعث تعمیق همکاری‌های امنیتی  و منطقه‌ای می‌شود.

تبادلات مردمی و فرهنگی از اهمیت بسزایی در توسعه اعتماد متقابل و دوستی میان کشورهای عضو برخوردار است. ایران با دارا بودن تاریخی غنی، تنوع فرهنگی و هنر پویا در این زمینه نیز کمک شایان توجهی برای سازمان خواهد بود. جمهوری اسلامی ایران از طریق گردشگری، مبادلات آموزشی و رویدادهای فرهنگی، موجب تعمیق دوستی و روابط حسنه، احترام متقابل و روابط پایدار کشورهای عضو خواهد شد.

کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل مربوط به صادرات و واردات با اعضا یکی دیگر از موضوعاتی است که می‌تواند عواید زیادی برای ایران داشته باشد.

با عضویت ایران به صورت رسمی در سازمان شانگهای اعتماد تمامی اعضا برای تعاملات همه جانبه با ایران شکل می‌گیرد و ایران خیلی راحت تر می‌تواند در سایه این اعتماد با کشورهای عضو مبادلات فرهنگی، سیاسی، امنیتی و اقتصادی برقرار کند.

عضویت در سازمان شانگهای باعث می‌شود تا ایران بتواند مشارکت سازنده در حل و فصل مناقشات منطقه‌ای ایفا و به عنوان میانجی اختلافات منطقه‌ای را رفع کند و مشارکت گسترده‌ای در ساختار سیاسی، نظامی و امنیتی منطقه ایفا کند.

عضویت در شانگهای این فرصت را در اختیار ایران قرار می‌دهد تا بتواند تجارت مستقیم و پایدار با کشورهای عضو داشته باشد.

تسریع روند کنار گذشتن دلار از معاملات اعضا در صورت همراهی دیگر کشورها یکی دیگر از فرصت‌های پیش روی عضویت رسمی ایران در شانگهای است، موضوعی که ایران و برخی از کشورها مدتهاست به دنبال آن هستند.

ایران به عنوان یک کشور استراتژیک که آسیا، اروپا و خاورمیانه را به هم متصل می‌کند، از اقدامات سازمان همکاری شانگهای در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، تسهیلات گمرکی و ارتباطات منطقه‌ای سود خواهد برد. ایران با مشارکت فعال در همکاری‌ اقتصادی و تجاری سازمان، می‌تواند بیشترین بهره را از موقعیت جغرافیایی خود ببرد و به قطب مهم ترانزیتی در راستای توسعه تجارت شرق و غرب تبدیل گردد. تقویت مرزهای ترانزیتی بسته به موقعیت ژئوپولوتیکی ایران فرصت‌های اقتصادی زیادی را در اختیار ایران قرار می‌دهد.

سخن پایانی

عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای فرصت‌های اقتصادی سیاسی و امنیتی و حتی فرهنگی گسترده‌ای را در زمینه ترویج همکاری در زمینه انرژی، گردشگری، اقتصادی، حمل‌ونقل، محیط‌زیست و ... قرار می‌دهد که  ایران باید بسته به ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی که سازمان در اختیار اعضا قرار می‌دهد بتواند مناسبات دو تا چند جانبه را تعمق ببخشد، چرا که صرف عضویت مشکلی را حل نمی‌کند بلکه باید از فرصت‌ها و امتیازات عضویت در یک سازمان نهایت استفاده را در جهت پیشبرد منافع ملی انجام داد.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل