فرید جوادی ثمرین کارشناس ارشد علوم سیاسی و روابط بین الملل واحد گیلان.ایران

ایران و عربستان سعودی به عنوان دو وزنه مهم سیاسی و تاثیرگذار در خاورمیانه از جایگاه ویژه‌ای در حوزه های ژئوپلیتیکی ویژه و اکونومی و ژئو استراتژیک برخوردار هستند. دو کشور حاضر در بستر مناسبات سیاسی و برقراری تعامل دوطرف فراز و فرودهای زیادی را به خود دیده و تجربه کرده‌اند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان مرکزیت شیعی و عربستان سعودی به عنوان مرکزیت سنی عربی در جهت به دستگیری رهبری جهان عرب در خاورمیانه همواره در تقلا، تلاش و کوشش بوده‌اند و عمدتا یکی از موارد و مسائل بروز تعارضات و اختلافات موجود، رهبریت جهان عرب بوده‌است. همچنین تعامل و مناسبات سیاسی بین ایران و عربستان سعودی هم قبل از انقلاب اسلامی و  هم پس از انقلاب اسلامی دچار افت و خیز شدیدی بوده است.

فی‌الحال به لحاظ وقوع جنگ های اخیر و تحولات منطقه‌ای تاثیر بسیاری در فزونی تعامل و همکاری دو کشور ایجاد شده است. به نوعی که نمونه‌هایی از این تحولات منطقه‌ای می‌توان به تحولات کشور عراق در بستر مناسبات سیاسی، تحولات سیاسی کشور لبنان، تحولات مرتبط با مسائل سیاسی و جنگی فلسطین و حتی یکی از مسائل مهم بین المللی که اکثر نظریات جهان غرب را نیز به خود معطوف ساخته است، مسئله هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران اشاره داشت. به طوری که در دوره ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی ارتباط ایران و عربستان سعودی وارد مرحله ای جدید شد که منجر به برگزاری اجلاس سران کنفرانس اسلامی گردید و از سمت عربستان با برگزاری این اجلاس موافقت به عمل آمد و در دوران ریاست جمهوری آقای محمد خاتمی وارد مرحله‌ای که از آن به عنوان فاز رفع تنش و بهبود مناسبات یاد می‌شود، پیش رفت. عمده دیدگاه‌ها و نظریات منعطف بر عملکرد سیاست خارجی بر مبنای گفتمان‌های سیاسی سنتی با تکیه بر واقع گرا بودن پیش ‌می‌رفت. اما پس از آن به جهت بروز تعارضات در زمینه دستیابی ایران به فناوری هسته‌ای و تحولات اخیر منطقه‌ای چندین سال این ارتباط رنگ سردی، تیره و تار به خود گرفت به طوری که سفارت‌های دوکشور نیز بسته شد. اما پس از وقفه ای هفت (7) ساله از گسست یا قطع ارتباط دو کشور مهم خاورمیانه، با میانجیگری جمهوری خلق چین به واسطه وزارت امور خارجه این کشور، بهبود روابط دیپلماتیکی ایران و عربستان سعودی البته با قید موارد مهم و پذیرش و توافق دو طرفه حول مواردی اعم از ایجاد ثبات بین المللی در مرزها و کشور مورد نظر، سازش بر مبنای دیپلماسی و آغاز به کار سفارت های دو کشور جهت سهولت امور مرتبط با سفرای دو کشور حاصل گردیده است.

با بهبود مناسبات سیاسی ایران و عربستان سعودی جای هیچگونه تردیدی نسبت به ناخشنود و ناراضی بودن ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی به عنوان دشمن دیرینه و درجه اول ایران نخواهد بود. چرا که این دو کشور از مخالفان سرسخت پیشرفت ایران در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی بوده و از هر موردی در جهت عدم دسترسی ایران به یک توافق مهم، خوب و تاثیر گذار در ذیل مسائل هسته‌ای اقدام نموده‌اند. باید اشاره داشت که به واسطه بهبود مناسبات سیاسی بین ایران و عربستان سعودی در سیاست کشور سوریه نیز تحول و دگرگونی ایجاد شده و ارتباط با عربستان سعودی نیز در آینده ای نه چندان دور بهتر خواهد‌ شد.

فزونی این تعامل و همکاری علاوه بر اینکه نقشی تاثیرگذار در اصول و روابط دیپلماتیک دو کشور ایران و عربستان سعودی اجرا خواهد نمود علاوه بر آن در بهبود مناسبات سایر وزنه‌های تاثیر گذار مهم منطقه‌ای به صورت نقشی مثبت عمل خواهد کرد. از فرصت های ویژه این همکاری حتی به ریشه کن شدن و یا کاهش محسوس عوامل تروریستی و گروهک‌های تروریستی در خاک سوریه به سبب آثار توافق مثبت ایران و عربستان سعودی باز می‌گردد. در این میان نقش مهم و اثرگذار چین را در این امر نباید نادیده انگاشت. با ورود دولت چین به اجرای این عمل نشان از این دارد که این دولت همواره نسبت به حل و فصل نمودن مشکلات در بستر دیپلماسی پرداخته است و به واسطه دیپلماسی از هرگونه جنگ و نظام مبتنی بر نزاع دوری جسته و ثبات منطقه خاورمیانه را فدای هرج و مرج خواهی سایرین نخواهد کرد.

در غایت سخن با تکیه بر موارد مطروحه باید اشاره داشت که افزایش ارتباط و توافق ایران و عربستان سعودی به منظور ارتقای سطح روابط دیپلماتیکی در جهت برقراری امنیت و ثبات در مرزهای بین المللی و منطقه‌ای مهم خاورمیانه، توسعه روابط با سایر کشورهای عربی منطقه‌ای، آغاز به کار سفارت های دو کشور به منظور تسهیل امور مرتبط با سفیران و علی‌الخصوص مسائل مربوط به منابع انرژی از جمله؛ نفت بسیار مهم و تاثیرگذار بوده است. به موجب بهبود این تعامل و همکاری حس نارضایتی و ناخشنودی بین کشورهای مخالف اعم از؛ ایالات متحده آمریکا در رأس و رژیم صهیونیستی که حاضر به نزدیک شدن دو کشور با کمک دولت چین نبوده‌اند، بیش از پیش برانگیخته شده است که این امر ممکن است در آینده میدان مبارزه جدیدی را بین کشور چین و ایالات متحده آمریکا رقم بزند.

 تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل