دکتر مریم خالقی نژاد، استاد دانشگاه، دبیر سرویس دیپلماسی مجله ایرانی روابط بین الملل، مدیر گروه دیپلماسی فرهنگی هنر و سینما انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا

هفت اکتبر 2023 غزه به اسرائیل  حمله کرد و طوفان الاقصی را به راه انداخت. در این روند که احتمال تهاجم زمینی و جنگ طولانی تر و پایدارتر وجود دارد و تلاش اسرائیل برای بیرون راندن فلسطینی ها از غزه ممکن است. اما هنوز جا برای اقدامات دیپلماسی کشورهای غربی که حامیان اسراییل هستند وجود دارد که بهتر از هر نوع رفتار و پیشنهادات دیپلماتیک سایر کشورها به ثمر خواهد نشست.

اما آیا جنگ تنها راهی است که این اتفاق می افتد؟ یا گزینه های دیگری وجود دارد؟ به نظر اگر میانجیگری دیپلماتیک غرب به خصوص امریکا در کار نباشد یک جنگ طولانی‌تر و ماندگارتر که از طریق تهاجم زمینی انجام می‌شود، هنوز در راس کار است. میانجیگری پایان مناقشه از طریق دیپلماسی نیز یک احتمال است، اما یکی از این موارد با محوریت هژمونی قدرت غربی همراه بود رویای افراطی‌ترین سناریو، اشغال مجدد نوار غزه - یا اخراج کامل فلسطینی‌ها از این سرزمین است. بنابراین غربی ها نیز در این سکوت خویش در پی تحقق منافع خویش از طریق یار همیشگیشان یعنی اسرائیل هستند.  این درحالی است که اگر در منطقه دیگری این اتفاق افتاده بود کشور مهاجم را به بهانه حقوق بشر و امثالهم بارها به دادگاه های بین المللی کشانده بودند.

از یک طرف تمایل نتانیاهو به عنوان یکی از قدرتهای اسرائیل در این جنگ نیز تاثیرگذار است و فعلا گمان نمی رود که به هیچ دیپلماسی پاسخ دهد. این سناریو به معنای یک جنگ طولانی مدت است که برخی از تحلیلگران معتقدند دقیقا همان چیزی است که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل می خواهد. هایم برشیث، استاد دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی (SOAS) در لندن و نویسنده کتابی در مورد ارتش اسرائیل در مصاحبه خبری گفته است که تمایل نتانیاهو برای درگیری طولانی مدت منحرف شدن از پرونده های فساد چند ساله او و همچنین اعتراضات هفتگی علیه اصلاحات اساسی دولتش در سیستم قضایی اسرائیل است. )  او جنگ طولانی را خواستار است که در نتیجه آن تمرکز از پرونده وی دور شود. و بعد از جنگ، چه کسی این انرژی را خواهد داشت که او را به زندان بیاندازد؟» برشیث به الجزیره گفته است که نتانیاهو همچنین می خواهد به عنوان "قهرمانی که حماس را نابود می کند" پیروز شود.او در مورد افرادی که در هفتم اکتبر توسط مهاجمان کشته شدند، نگران نیست. و او نگران اسیران جنگی نیست.»فقط در پی اهداف خویش و متحدانش هست. این فرض بد نیست که روزهای نخست وزیر بنیامین نتانیاهو به شماره افتاده است. او ریاست بزرگترین شکست امنیتی در تاریخ اسرائیل را بر عهده داشت که کل منطق دوره طولانی مدت او به عنوان رهبر این کشور را تضعیف کرد. نتانیاهو به اسرائیلی‌ها گفت که به طور منحصربه‌فردی می‌تواند امنیت و عادی‌سازی را برای آنها فراهم کند این یک نمایش فوق العاده از مهارت های سیاسی برای او برای زنده ماندن از این بحران خواهد بود.

اما انچه که جای تعجب دارد عدم به کارگیری یک رویکرد قوی دیپلماتیک از جانب حامی اصلی اسرائیل یعنی آمریکا است. در خصوص دیپلماسی آمریکا و جنگ اسرائیل و حماس باید گفته شود که از زمان حملات هولناک 7 اکتبر توسط حماس و بمباران تنبیهی بعدی اسرائیل در غزه، دولت ایالات متحده به شدت گسترش خود را در منطقه افزایش داده است. پرزیدنت جو بایدن، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه و دیگر مقامات بلندپایه ایالات متحده همگی در هفته های اخیر یک یا چند سفر به اسرائیل و کشورهای همسایه داشته اند. ارتش ایالات متحده موضع بازدارندگی خود را تقویت کرده است. و دیپلمات های ایالات متحده برای هماهنگی پاسخ بین المللی به بحران انسانی بدتر شده اند. اما در یک نظر سنجی از سوی یکی از مدیران آمریکایی از سیاستمداران و نخبگان سوال شده است که با توجه به اینکه اسرائیل آماده تهاجم زمینی بیشتر به غزه است و ترس از سرایت درگیری به کشورهای همسایه در حال افزایش است، ایالات متحده چه گام های دیپلماتیک دیگری برای پاسخ به جنگ اسرائیل و حماس و بازتاب های منطقه ای گسترده آن باید بردارد؟ ایالات متحده مدتهاست تلاش می کند تا برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطین مذاکره کند، اما عوامل متعددی از جمله اختلافات عمیق بین و درون طرفین و کاهش علاقه آمریکا به ایفای نقش سنتی میانجی صادقانه خود، به شانس صلح لطمه زده است.

Gerald M. Feierstein  بیان کرده است که ایالات متحده باید راه بازگشت به یک فرآیند سیاسی چندجانبه را برای پایان دادن به مناقشه اسرائیل و فلسطین هدایت کند. در کوتاه مدت، دیپلماسی ایالات متحده باید بر دستیابی به سه هدف متمرکز شود: 1) جلوگیری از گسترش درگیری. 2) پایان دادن به جنگ در سریع ترین زمان ممکن و در عین حال محدود کردن تلفات غیرنظامیان، از جمله تعیین محل و آزادی گروگان ها. و 3) اطمینان از اینکه کمک های بشردوستانه می تواند آزادانه به غزه برسد تا غیرنظامیان فلسطینی به غذا، دارو و سرپناه لازم دسترسی داشته باشند. ایالات متحده باید با رهبری اسرائیل روشن باشد که حق اسرائیل برای دفاع از خود، یک چک سفید برای انجام هرگونه عملیات نظامی که ممکن است بی‌احتیاطی عواقب غیرنظامی را نادیده بگیرد، نیست و بعید است که «ریشه‌کن کردن حماس» هدفی قابل دستیابی با هزینه قابل قبول باشد. . اما 7 اکتبر همچنین این واقعیت را آشکار کرد که دستیابی به توافق بر سر صلح پایدار و پایدار بین اسرائیلی ها و فلسطینی ها دیگر نمی تواند به تعویق بیفتد. در این راستا، واقعیت‌های اساسی خاصی وجود دارد که باید در یک رویکرد بلندمدت به مناقشه اسرائیل و فلسطین گنجانده شوند: خشونت به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف سیاسی - چه تروریسم و چه عملیات نظامی - شکست خورده است. نه واقعیت اسرائیل و نه آرزوی فلسطینی ها برای تعیین سرنوشت را نمی توان با زور شکست داد یا از بین برد.

Mara Rudman  نیز بیان کرده است که  استراتژی دیپلماتیک ایالات متحده باید شامل برنامه ریزی برای «روز بعد» باشد. در بحبوحه درگیری با تأثیر وحشتناک بر غیرنظامیان بی گناه، هر دولتی، از جمله دولت ایالات متحده، در تمرکز بر منافع و ارزش های ملی کلیدی و شناسایی موثرترین مسیرها برای پیگیری آنها با چالش های فوق العاده ای مواجه است. پرزیدنت جو بایدن و تیمش تا کنون دقیقاً همین کار را انجام می دهند و باید به این ثبات، اعتقاد و تعهد در آینده ادامه دهند. تلاش‌های برابر و موازی برای گام‌های بعدی فوری و حصول اطمینان از برنامه‌ای مؤثر برای روز پس از پایان کارزار نظامی اسرائیل مورد نیاز است. در دوره فوری، ایالات متحده باید به مسیری که پرزیدنت بایدن ترسیم کرده است ادامه دهد: 1) تمرکز روشن بر منافع امنیت ملی ایالات متحده در خطر است و رویکردی را اجرا کند که به بهترین نحو در خدمت آنها باشد. 2) اطمینان حاصل شود که اسرائیل مطمئن است که از حمایت قاطع آمریکا و سایر دموکراسی‌های همفکر در انجام اقدامات مناسب برای دفاع از مردم و حاکمیت خود در برابر کسانی که موجودیت آن (و آنها) را تهدید می‌کنند، برخوردار است. 3) به طور مکرر به طور علنی و خصوصی اعلام کند که ایالات متحده از اسرائیل انتظار دارد از قوانین جنگ پیروی کند، به این معنی که ابزار و اهداف نظامی باید با حداکثر حمایت ممکن از بیگناهان سازگار باشد. 4) تضمین می‌کند که کمک‌های انسان‌دوستانه لزوماً قوی به افراد نیازمند در غزه و سایر نقاط منطقه می‌رسد، از جمله از طریق مکث برای دریافت کمک‌ها و خروج مردم. 5) برای مهار درگیری و جلوگیری از تبدیل آن به یک آتش سوزی منطقه ای، هر کاری ممکن است انجام دهید. و 6) به طور موازی، برنامه ریزی در "روز بعد" گام های بعدی را با دیگرانی که فکر مشابهی دارند، از جمله کشورهای منطقه و همچنین اسرائیلی ها و فلسطینی های موجود، آغاز کنید.

همچنین افراد زیادی از سیاستمداران ونظریه پردازان مطالب مشابهی را بیان کرده اند که بیشتر بر حفظ منافع آمریکا تاکید دارند. در روزهای گذشته، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده از اسرائیل، اردن (برای دیدار با وزرای خارجه عرب)، رام الله (واقع در کرانه باختری)، عراق و ترکیه بازدید کرد. با ورود جنگ بین اسرائیل و حماس به هفته ششم خود، دیپلماسی ایالات متحده به سرعت بالا رفته است اما به صورت مج دار و مریز عمل می کند. در حالی که بلینکن برای تأمین کمک های بشردوستانه برای غزه هایی که در آتش متقابل گرفتار شده اند، تلاش می کند، او نشان داده است که او و کاخ سفید دوست دارند پس از پایان جنگ، همه چیز به کجا برود  یک تشکیلات خودگردان فلسطینی "احیا شده" که کرانه باختری و غزه را اداره می کند و یک نیروی بین المللی موقت برای کمک به تامین امنیت در غزه. این ایده‌ها احتمالاً تنها ایده‌هایی هستند که نگرانی‌های سیاسی، دیپلماتیک و ژئواستراتژیک ایالات متحده و همچنین برخی از دولت‌های عربی را برآورده می‌کنند. با این حال احتمال شکست آنها وجود دارد. دولت بایدن در حال قدم گذاشتن در مسیری است که در طول سه سال اول خود با دقت از آن اجتناب کرد – و دلیل خوبی هم دارد. اکنون قرار است کشف کند که علیرغم تلاش‌هایش، وقتی جنگ بین اسرائیل و حماس به پایان برسد، منطقه بیشتر شبیه نسخه‌ای از وضعیت موجود در 6 اکتبر خواهد بود تا خاورمیانه جدید. هنگامی که بلینکن در حال عبور از خاورمیانه بود، به نظر می‌رسید که این جنگ یک رویداد پارادایم‌ساز است. اما این یک امید نابجاست. بدون شک جایی برای دیپلماسی ایالات متحده در مناقشه وجود دارد، اما وزیر امور خارجه با مجموعه ای از فرضیات در مورد اثرات احتمالی جنگ بر سیاست اسرائیل و فلسطین، منافع بازیگران منطقه ای و نفوذ واشنگتن به آن برخورد می کند. معیوب هستند.

درگیری چند دهه ای بین اسرائیلی ها و فلسطینی ها ریشه در ادعاهای رقابتی بر سر سرزمین مقدس دارد و شامل اختلافات بر سر مرزها، بیت المقدس، امنیت و پناهندگان فلسطینی می شود.

ایالات متحده مدتهاست که به دنبال راه حلی برای درگیری است که منجر به دو ایالت می شود، اگرچه دولت ترامپ سیاست هایی را اتخاذ کرد که از این هدف فاصله داشت.

دولت بایدن بر حمایت ایالات متحده از راه حل دو کشوری تاکید کرده است، اما برای از سرگیری مذاکرات حرکتی نکرده است. در عوض، عادی سازی اسرائیل و اعراب را ترویج کرده و کمک به فلسطینی ها را از سر گرفته است.

منافع ایالات متحده در این مناقشه چیست؟

خاورمیانه از دیرباز برای ایالات متحده از اهمیت محوری برخوردار بوده است، زیرا دولت های متوالی مجموعه گسترده ای از اهداف مرتبط با یکدیگر را دنبال می کنند، از جمله تأمین منابع حیاتی انرژی، جلوگیری از نفوذ روسیه، چین و ایران، تضمین بقا و امنیت اسرائیل و متحدان عرب، مقابله با تروریسم، ترویج دموکراسی و کاهش جریان پناهجویان. به همین ترتیب، ایالات متحده به دنبال حل و فصل مناقشه اسرائیل و فلسطین، که محرک اصلی پویایی های منطقه بوده است، با چشم به دست آوردن این اهداف استراتژیک و در عین حال متعادل کردن حمایت خود از اسرائیل و فشار برای ثبات منطقه ای گسترده تر بوده است. در عین حال، این مناقشه یکی از دغدغه های اصلی جامعه یهودیان آمریکا و مسیحیان انجیلی، هر دو از حامیان قوی اسرائیل بوده است.شاید بد نباشد به پیشینه اقدامات ایالات متحده که چگونه در درگیری ها و اکنش نشان داده است رجوع کنیم. ایالات متحده چگونه در درگیری شرکت کرده است؟ آمریکا به طور کلی در طول تاریخ اختلافات میان اسرائیل و فلسطین سه سناریو را داشته است.

بیش از نیم قرن است که ایالات متحده یک بازیگر اصلی در مناقشه اسرائیل و فلسطین بوده است. اندکی پس از جنگ جهانی دوم درگیر شد و در تحقیقی در سال 1946 [PDF] به بریتانیا پیوست که به یکصد هزار بازماندگان هولوکاست توصیه می‌کرد به فلسطین نقل مکان کنند، که نه یک کشور یهودی و نه یک کشور عربی بود. سپس ایالات متحده اولین کشوری بود که اسرائیل را به عنوان یک کشور مستقل در سال 1948 به رسمیت شناخت.

پس از جنگ شش روزه 1967، ایالات متحده تلاش کرد تا به همراه بریتانیا، فرانسه، روسیه و سازمان ملل در مناقشه گسترده‌تر اعراب و اسرائیل میانجیگری کند. با این حال، این جنگ 1973 بود که در آن اسرائیل برای دفاع از خود در برابر نیروهای متجاوز مصر و سوریه تلاش کرد، که ایالات متحده را وادار کرد تا در دیپلماسی آینده رهبری کند. اگرچه اسرائیل از نظر نظامی در این درگیری پیروز شد، اما قدرت های عربی ضربه روانی بزرگی وارد کردند.

این جنگ همچنین نقطه عطف بزرگی برای سیاست خارجی ایالات متحده بود، زیرا تولیدکنندگان نفت عرب را بر آن داشت تا تحریم مضر نفتی را علیه ایالات متحده اعمال کنند و ایالات متحده - که از اسرائیل حمایت می کرد - و اتحاد جماهیر شوروی - مصر و تسلیحات را به همراه داشت. سوریه - پس از یک دوره تنش زدایی به یک رویارویی هسته ای نزدیک شده است. این جنگ همچنین یک موهبت برای آرمان فلسطین بود و اتحادیه عرب سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) را به عنوان «تنها نماینده قانونی مردم فلسطین» در سال 1974 به رسمیت شناخت.

مورد مهم دیگر در واکنش امریکا میان طرفینف در خصوص شهرک سازی ها ایالات متحده برای سال‌ها رسماً این شهرک‌سازی‌ها را محکوم می‌کرد - آنها را مانعی برای صلح می‌دانست، اما از غیرقانونی خواندن آن‌ها برای جلوگیری از احتمال مواجه شدن اسرائیل با تحریم‌های بین‌المللی اجتناب کرد.از نظر حقوقی وزارت امور خارجه در سال 1978 بیان کرد که شهرک سازی یهودیان در سرزمین های اشغالی بر اساس قوانین بین المللی قابل قبول نیست، با این حال، رئیس جمهور رونالد ریگان در مصاحبه ای در سال 1981 اظهار داشت که شهرک سازی ها "غیرقانونی" نیستند. جورج اچ دبلیو. بوش اولین رئیس‌جمهوری بود که میزان کمک‌هایی را که اسرائیل دریافت می‌کرد به شهرک‌سازی‌اش مرتبط کرد و هزینه ساخت شهرک‌ها را از تضمین‌های وام‌های آمریکا کسر کرد. با این حال، کلینتون بعداً برای شهرک سازی در بیت المقدس شرقی و برای «رشد طبیعی» معافیت هایی را صادر کرد. در سال 2004، جورج دبلیو بوش نامه‌ای به آریل شارون، نخست‌وزیر اسرائیل نوشت و اذعان داشت که «واقعیت‌های جدید» یا شهرک‌سازی‌ها، بازگشت اسرائیل به مرزهای قبل از 1967 را در هر توافق صلح غیرممکن می‌سازد. اکثر دولت‌ها به این باور رسیدند که اسرائیل سه بلوک بزرگ شهرک‌سازی خود را در ازای واگذاری زمین‌های دیگر به فلسطینی‌ها در هر توافق صلحی حفظ خواهد کرد، و تصور می‌کردند که این غیرواقعی است که اسرائیل بتواند بسیاری از شهروندانش را مجبور به ترک شهرک‌ها کند. در حالی که دولت اوباما اقداماتی را برای محافظت از اسرائیل در برابر جنبش‌های سیاسی انجام داد که به دنبال جریمه کردن شرکت‌های اسرائیلی فعال در کرانه باختری هستند، همچنین با ممتنع از رأی شورای امنیت سازمان ملل که شهرک‌سازی‌ها را غیرقانونی اعلام می‌کرد، شهرک‌سازی‌های اسرائیل را مورد سرزنش قرار داد. و بعد از آن ترامپ سیاستی متفاوت از اوباما را درپیش گرفت.

در روزهای گذشته با سفر ریاست جمهوری آمریکا به اسراییل در سخنان ایشان در خصوص گروگانگیری و کشتن برخی از شهروندان اسرائیلی و آمریکایی حماس را متهم می کند و اقدامات اسرائیل را هرچند وخیم تر و هولناک تر در جواب و تلافی آنها بیان می دارد که این امر مهر تاییدی برای اسرائیل است.

با عطف به همه نکات گفته شده و عدم به کار گیری رایزنی و دیپلماسی قوی از سوی ایالات متحده در یک جمعبندی تا کنون شاهد آن هستیم که ایالات متحده هیچگونه دیپلماسی و یا حمایت از حقوق بشری که مدام ادعای آن را دارد را جهت پایان جنگ انجام نداده است که این امر جای خالی دیپلماسی امریکا را در جنگ اسرائیل و حماس بسیار آشکار کرده است. امید است که با هشدارهای کشورهای مختلف به امریکا در خصوص اقدامات موثر دیپلماتیک برای پایان جنگ شاهد کشتار کمتر مردم فلسطین باشیم.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

منابع

Aljazireh(2023). Israel and Palestine: Is war the only way out?  It’s available on https://www.aljazeera.com/features/2023/10/28/israel-and-palestine-is-war-the-only-way-out

Council on forign relations(2023). What Is U.S. Policy on the Israeli-Palestinian Conflict? Its available on https://www.cfr.org/backgrounder/what-us-policy-israeli-palestinian-conflict

FP, foreign policy (2023)This War Won’t Solve the Israel-Palestine Conflict, its available onhttps://foreignpolicy.com/2023/11/11/israel-hamas-war-future-middle-east-conflict-palestinians-peace-biden-policy/

MEI, middle east institute(2023).Expert Views: US diplomacy and the Israel-Hamas war, its available on https://www.mei.edu/sites/default/files/2023-10/Expert%20Views%20-%20US%20diplomacy%20and%20the%20Israel-Hamas%20war.pdf