رضا میرزایی کارشناس ارشد روابط بین الملل

سال 2024 را می توان سال انتخابات گسترده دانست . تقریبا در 25 کشور انتخابات در موضوعات ریاست جمهوری، ریاست جمهوری و قانونگذاری، و مقننه وجود خواهد داشت.  به عنوان نمونه آذربایجان، فنلاند، اندونزی، مکزیک، روسیه، رواندا، سنگال، اسلواکی، سری لانکا، تایوان و ایالات متحده آمریکا از جمله کشورهایی هستند که انتخابات ریاست جمهوری خواهند داشت. بسیاری از این انتخابات نه تنها تأثیرات داخلی در هر کشور میزبان خواهد داشت، بلکه تأثیرات بالقوه ژئوپلیتیکی نیز خواهد داشت. البته انتخابات در سراسر جهان فقط تأثیرات ژئوپلیتیکی نخواهند داشت و ممکن است مثلا بر چالش های جهانی مانند مهاجرت و مقابله با تغییرات آب و هوایی و از دست دادن تنوع زیستی نیز تأثیر بگذارند.

با توجه به اینکه ولادیمیر پوتین احتمالا بار دیگر ریاست جمهوری روسیه خواهد بود، تهاجم و جنگ علیه اوکراین تداوم خواهد داشت. اوکراین تاکنون از سراسر جهان حمایت نظامی و اقتصادی دریافت کرده است و بزرگترین حامی آن ایالات متحده آمریکا بوده است. با این حال، تغییر رئیس جمهور در آمریکا می تواند بر این حمایت تأثیر قابل توجه بگذارد. اکثریت جمهوری خواه در مجلس نمایندگان قبلاً درباره ادامه حمایت از اوکراین ابراز تردید کرده اند و رئیس جمهور جدید جمهوری خواه ممکن است به دنبال کاهش حمایت از اوکراین باشد. نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده تأثیرات ژئوپلیتیک دیگری از جمله چگونگی پیشبرد روابط ایالات متحده با چین را خواهد داشت و در ادامه وضعیت روابط چین با ایالات متحده می تواند بر چگونگی توسعه روابط چین با تایوان تأثیر بگذارد. پاکستان و هند نیز هر دو در حال پیشروی به سمت انتخاباتی هستند که در آن برندگان می‌توانند به نوعی روابط بین‌الملل را تغییر دهند و پویایی را در منطقه استراتژیک هند و اقیانوس آرام آرایش دهند، جایی که مانند آفریقا، ایالات متحده و متحدانش امیدوارند روابط را به عنوان سنگری در برابر چین و روسیه حفظ و تقویت نمایند. انتخابات در تعدادی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا همراه با انتخابات پارلمان اروپا بر جهت گیری سیاست اتحادیه اروپا هم در داخل و هم در روابط پیش روی خود، بر رویکرد اوکراین و همچنین روابط آتی با بریتانیا تأثیر گذارد.

معمولا عدم اطمینان در جریان انتخابات بالا تخمین زده می شود، با اینحال در مورد ایالات متحده علاوه بر تاثیر بحران های بین المللی جاری بر انتخابات پیش رو احتمال تولید بحران های جدید بین المللی با قدرت گیری یک جناح(مثلا تندرو) در سیستم سیاسی ایالات متحده بدور از ذهن نیست. تاثیر انتخابات ایالات متحده بر جهان را می توان از زوایایی مختلفی مورد توجه قرار داد، اما سوال اساسی فعلی این است که معنای رویارویی ترامپ و بایدن در قالب رویدادی تاثیر گذاربرای جهان چیست؟  و دراین انتخابات آیا مشکلات داخلی واقعاً برای سیاست خارجی تفاوت ایجاد خواهد نمود یا خیر؟

برخی بررسی ها می گوید سیاست ایالات متحده منعکس کننده یک اجماع دو حزبی است. اینکه واشنگتن باید اولویت های روشنی را تعیین کند که منعکس کننده واقعیت های ژئوپلیتیکی بروز باشد. همچنین نیازهایی در مورد نیاز به انطباق تعامل اقتصادی جهانی ایالات متحده برای جهانی رقابتی تر و پذیرش آمریکایی هایی که عقب مانده اند وجود دارد. به عنوان نمونه جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، به سیاست های سختگیرانه ترامپ در قبال چین ادامه داده است و برنامه حمایتی او به عنوان نسخه به روز شده از جهان بینی اول آمریکای ترامپ توصیف می شود. اما دلایلی هم وجود دارد که باید نسبت به چنین ادعاهایی محتاط بود. اینکه سیاست‌های بایدن در قبال چین صرفاً ادامه سیاست‌های ترامپ است، می تواند ساده انگاری نیز باشد. سبک ترامپ تهاجمی تر، بسیار متغیر، و به نوعی اخلال‌گرانه بوده و احتمالا خواهد بود. در مقابل، بایدن دیپلماسی سطح بالا را تا حدودی دنبال کرده است که برای مدیریت تنش‌ها و جلوگیری از تلاقی های سخت یا سوء تفاهم‌هایی که ناخواسته به درگیری منجر شود، طراحی شده به نظر می رسد. بازگشت ترامپ می‌تواند شاهد تلاش رئیس‌جمهور سابق و تیمش برای اجرای یک جداسازی عمده  دو اقتصاد قدرتمندجهان باشد. نگران کننده تر این است که در دولت دوم ترامپ، احتمالا تعهد ایالات متحده به چندجانبه‌گرایی در عمل ممکن است بیشتر مورد حمله مستقیم قرار گیرد، بنابراین انتخابات 2024 ممکن است پیش‌بینی کننده یک مسیر سخت تر در سیاست خارجی ایالات متحده تلقی شود. در این رابطه شاید بتوان گفت که مهم ترین تفاوت برای جهان ممکن است متمرکز بر شیوه های دیپلماتیک باشد! که در دنیای سیاست خارجی این موضوع اهمیت زیادی دارد و این احتمالاً بیشترین تأثیر را بر اروپائیان روشمند در این راه خواهد گذاشت. بایدن آتلانتیک ترین رئیس جمهور ایالات متحده از زمان جنگ سرد محسوب میشود. در مقابل، ترامپ به طور مستمر اروپا را متهم می‌کند که بر پشت بزرگی‌های آمریکا سواری مجانی داشته است. در دور دوم احتمالی، او تهدید کرده است که حمایت آمریکا از اوکراین را به طور ناگهانی متوقف خواهد کرد و ایالات متحده را از ناتو خارج خواهد نمود. البته رد یابی 100 وعده انتخاباتی ترامپ در انتخابات 2016 توسط پلیتیکو فکت نشان می دهد 53% از وعده های ترامپ شکسته شده و فقط به 24% از آن ها عمل شده است. این نکته مهم است که در میان وعده های شکست خورده موارد قابل توجه وتاثیر گذار بین المللی هم وجودداشته است مثل معکوس نمودن ورود چین به سازمان تجارت جهانی و بنابراین شاید بتوان گفت محتملا وعده خروج ایالات متحده از ناتو هم در مجموعه وعده های از پیش شکسته شده در کارت امتیازی دونالد ترامپ قرار گیرد. البته اصل عدم قطعیت و شرایط آتی ممکن است بر چنین مفروضاتی خط بطلان کشد اما یک بررسی علمی مبتنی بر علوم سیاسی و روابط بین الملل بیشتر تائیدکننده خواهدبود که خروج ایالت متحده از ناتو جزو معادلات بزرگ سیاسی/ امنیتی/ اقتصادی در محیط بین الملل بوده و بنابراین به سادگی قابلیت اجرایی ندارد.

مطابق برخی نوشتارها برای بیش از هفت دهه، ایالات متحده ستون فقرات یک نظم چند جانبه را فراهم داشته است.  پشتوانه این مدل صلح ، ثبات و رفاه بیشتر تعریف شده است. واشنگتن بر این باور است که اگر به جای اینکه به تنهایی، با شرکای خود کار کند، شانس موفقیت بیشتری خواهد داشت. و آشکارا به نظر می رسد دنیای امروز گرفتار مشکلاتی است که هیچ کشوری هر چقدر هم که قدرتمند باشد نمی تواند به تنهایی از عهده آنها برآید. در سال 2016، ترامپ صدای قدرتمندی را به منتقدان چندجانبه گرایی داد و آن را به ظهور چین و تأثیرات منفی جهانی شدن متعاقب آن بر طبقه کارگر آمریکایی به ویژه از دست دادن مشاغل تولیدی مرتبط نمود و او سازمان تجارت جهانی (WTO) و قراردادهای تجارت آزاد مانند نفتا را مقصر دانست. در واقع، بازگشت ترامپ به کاخ سفید ناقوس مرگ برای تعهد ایالات متحده به چندجانبه گرایی تلقی می شود.

جنگ اخیر بین اسرائیل و حماس نیز بطور قوی برخی احساسات را تحریک نموده است. حمایت قاطع ایالات متحده از اسرائیل با شواهد کم از خویشتن داری، و افزایش تلفات فلسطینی ها، احساسات ضد آمریکایی را تشدید نموده و اتهامات بیشتری را دامن زده است. برای بسیاری از مردم در جنوب جهانی در کنار سوابق قبلی، این به عنوان یادآوری قدرتمندی است که سیاست ایالات متحده مغرضانه است. ابتدا افغان‌ها و اکنون فلسطینی‌ها توسط ایالات متحده رها شده‌اند، و این در حالی است که اوکراین هنوز حمایت قابل توجهی را به دست می‌آورد. با نزدیک شدن به انتخابات 2024، بسیاری از مردم می ترسند که ایالات متحده فاقد قدرت ماندگار باشد و در صورت بازگشت ترامپ، واشنگتن می تواند گام های برگشت ناپذیری به سمت انزواطلبی بردارد.

مدعیان اصلی رئیس جمهور بعدی ایالات متحده، انتخابی بین دو دیدگاه کاملاً متفاوت برای نظم جهانی آینده دارند. اصلاح چارچوب چندجانبه درمقابل نظم موجود در تضاد با منافع آمریکا! (احتمالا به جای تلاش برای اصلاح چارچوب موجود، از موسسات چند جانبه یا ساخت ساختارهای نهادی کوچکتر ، چابک تر و انعطاف پذیر تر استقبال خواهد شد)

ازمیان تمام مناطق جهان، اروپا بیشترین سود را از بیش از هفت دهه سرمایه گذاری ایالات متحده در نظم بین المللی که چندجانبه گرایی را در بر می گیرد، برده است. دور دوم ریاست جمهوری ترامپ می تواند خیلی سریع این موضوع را تغییر دهد. تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین موجب افزایش وحدت فراآتلانتیک شد و تعهد ایالات متحده به ناتو و امنیت فرا آتلانتیک را تأیید کرد. ترامپ احتمالاً هر دو را رها می‌کند و بار دیگر به دنبال این خواهد بود که آلمان را متاثر و رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین را دوست بسازد. دیگران ممکن است در دنیایی عاری از فراز و نشیب‌های قدرت ایالات متحده یا فشار ، به دامنه وسیع‌تری برای خودمختاری بیشتر اهمیت دهند. هند نقش رهبری خود را ایفا کرده و از ریاست خود بر گروه 20 برای پیشبرد قدرت خود در صحنه بین المللی استفاده کرده است. این کشور همچنان برای گسترش عضویت دائمی شورای امنیت تلاش می کند. اما دهلی نو همچنان به جلسات گروه بریکس و سازمان همکاری شانگهای توجه ومراجعه دارد تا مطمئن شود که نقشی در مهار جاه‌طلبی پلتفرم‌های چندجانبه‌ای که چین را در شکل‌دهی به نظم بین‌المللی راهی می گشاید، داشته باشد. کسانی که از نفوذ ایالات متحده و نظم چندجانبه تحت رهبری غرب رنجیده اند، ممکن است از تقسیم این نظم به دو بلوک استقبال بیشتری نمایند(دنیایی دو قطبی و دو ماهیتی).

تلاش های ایالات متحده برای مقابله با نفوذ چین در جنوب جهانی هنوز در جریان است. در ژوئن 2021، جی7 در کورنوال انگلستان گردهم آمد. اعلام تعهد جمعی به ابتکار «دنیای بهتر بسازید» (که بعداً با عنوان «مشارکت برای زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری جهانی» مجدداً راه‌اندازی شد) نشان داد که بایدن به دنبال گرد هم آوردن اقتصادهای پیشرو غربی برای حمایت از یک جایگزین توسعه مبتنی بر ارزش بوده است. هر چند این تلاش به کندی انجام می شود، اما در صورت اتفاق یک انتقال قدرت در کاخ سفید ممکن است چنین فرایندی متوقف شود.

اکنون زمان آن است که به طور استراتژیک و همچنین تاکتیکی در مورد چگونگی مهار قدرت ایالات متحده نیز فکر کنیم. اروپا باید بیاندیشد که چگونه می تواند در آینده یک شریک اساسی برای ایالات متحده باشد. فراتر از اوکراین، کشورهای جی 7 باید به سرعت برای تحقق جاه طلبی های خود در جنوب جهانی حرکت جدیدی داشته باشند. چنین حرکتی وابستگی های زیادی به نظم آتی پسا انتخاباتی و تغییرات یا عدم تغییرات آن خواهد داشت. تلاش و توصیه رهبران آفریقایی، آسیایی و آمریکای جنوبی به دلیل سوابق ضعیف حقوق بشری یا فساد مداوم در غیاب یک دموکراسی سالم در داخل، و تعهد قوی به ارائه حمایت مادی برای کاهش اثرات افزایش بدهی ها، آب و هوا، بلایای مرتبط، شکاف زیرساختی قابل توجه و کمبود مواد غذایی تضمین چندانی ندارد. مهمتر از همه، اروپا نباید به خود اجازه دهد که در جنگ بین اسرائیل و حماس منفعل شود، بلکه باید برای ارائه کمک های بشردوستانه و تسهیل پیشرفت به سمت یک راه حل سیاسی واقع بینانه و پایدار تلاش کند. بقیه جهان ممکن است تاثیر شگرفی در تاثیر و تاثر نداشته باشند، اما باید برای یک دولت ایالات متحده آماده شوند که می تواند نامنظم، غیرقابل پیش بینی و سرکش و اما با جاه طلبی های جهانی باشد.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل