علی ساجد کارشناس ارشد مطالعات عراق

تلاش جریانات سیاسی عراق در مرحله دولت سازی همچنان ادامه دارد. پس از انتخاب پرحاشیه رئیس پارلمان، حالا نوبت به تعیین رئیس جمهور رسیده است که تاکنون تنش های مربوط به آن نیز قابل توجه بوده است. با رد نامزدی هوشیار زیباری از سوی دادگاه اتحادیه و با اعلام ثبت نام مجدد تاکنون ۳۳ نامزد برای تصدی این پست ثبت‌نام کرده‌اند. هر چند در قانون اساسی به قومیت رئیس جمهور اشاره نشده است اما بر اساس توافق جریانات سیاسی، وی باید از میان کردها انتخاب شود و به نظر می‌رسد ریبر احمد خالد، نامزد معرفی شده از سوی حزب دمکرات کردستان، بیش از سایرین شانس پیروزی خواهند داشت.
 پیچیده ترین مرحله پساانتخاباتی عراق، به انتخاب نخست وزیر از میان طیف شیعه مربوط می شود. با توجه به تساوی تقریبی وزن کرسی های به دست آمده توسط دو جریان شیعی یعنی الاطار التنسیقی و جریان صدر و کثرت مولفه‌های تاثیرگذار در هم‌پیمانی کردها و اهل سنت با آنها، شاهد بن بست سیاسی در عراق هستیم.
کردها و اهل سنت، از یک سوی به تصمیمات لحظه‌ای و عدم ثبات تصمیم های راهبردی صدر اعتماد ندارند و از سویی دیگر همپیمانی آنان با الاطار، تبدیل شدن صدر به اپوزیسیون خارج از قدرت را در پی دارد که این موضوع به بی‌ثباتی سیاسی آینده در عراق منجر می شود.
 از این روی تشکیل دولتی فراگیر با حضور همه گروه های شیعی ضروری به نظر می‌رسد اما اصرار صدر بر دولت اکثریت ملی که در آن نوری المالکی باید کنار گذاشته شود به عنوان یک مانع بر پیچیدگی هرچه بیشتر تحولات داخلی عراق می افزاید.
با توجه به آنچه ذکر شد، سناریوهایی برای فضای سیاسی آینده عراق قابل تصور است:
 ۱- تشکیل دولت با محوریت صدر و همپیمانی کردها و اهل سنت. مانع اصلی در این سناریو، عدم اعتماد کردها و اهل سنت به صدر و عدم امکان نادیده گرفتن الاطار التنسیقی به عنوان جریان شیعی ریشه‌دار و قدرتمند است. از سوی دیگر گمان نمی‌رود که در برهه زمانی پیش روی، جریان صدر قصد داشته باشد در ناکامی اصلاح امور عراق بحران‌زده، متهم اصلی معرفی شود.
۲- تشکیل دولت با محوریت الاطار التنسیقی. هر چند در این سناریو عدم اعتماد اهل سنت و کردها به الاطار مطرح نیست، اما قرار گرفتن صدر به عنوان اپوزیسیون با توجه به رویکردهای خاص و اقدامات خشن از سوی برخی گروه‌های وابسته به این جریان، باید منتظر دولتی ضعیف و بی ثبات باشیم.
۳- تشکیل دولت فراگیر  الاطار و صدر. این گزینه بیش از  سایر سناریوها، محتمل و عاقلانه به نظر می‌رسد. اما اصرار جریان صدر بر تشکیل دولتی کاملا صدری که با تحریک های برخی سفارتخانه های مستقر در بغداد صورت می‌گیرد، عملا این سناریو را تضعیف می‌کند چرا که تشکیل دولت فراگیر شیعی در حکم اقتدار شیعه در مقابل سایر طیف ها بوده و با سیاست‌های آمریکا انگلیس و عربستان و امارات در عراق همخوانی ندارد.
۴- درگیری شیعی-شیعی سناریوی دیگری است که در صورت اصرار دو طیف اصلی شیعه بر نظر خود، محتمل به نظر می رسد. این احتمال به تضعیف شیعه منجر می شود که با توجه به وجود مرجعیت چندان قوی نیست اما در عین حال منتفی هم نمی باشد.
۵- برگزاری مجدد انتخابات و استمرار دولت مصطفی الکاظمی. در صورت استمرار انسداد سیاسی و عدم توافق جریانات سیاسی، برگزاری مجدد انتخابات می تواند در دستور کار قرار گیرد. اما این گزینه نیز موانع مختلفی مانند جلب نظر دادگاه اتحادیه، توافق جریانات سیاسی و فراهم سازی مقدمات دارد.

سایت خبری ایسنا 

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل