زهرا شریف زاده عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

 تهاجم پرشتاب کرونا توجه جهانیان را به موضوعات  فراوانی از جمله  مسائل بهداشتی امنیتی، سیاسی و اجتماعی کشور‌ها جلب کرده که در این میان مفهوم «نظم جهانی» بمیان می آید همچنانکه کیسینجر در کتاب نظم جهانی می‌نویسد «عصر ما هر از گاهی به شدت به دنبال مفهومی از نظم جهانی است  هرج و مرج پهلو به پهلوی وابستگی بی‌سابقه متقابل کشورها به یکدیگر عنصری تهدید کننده است: گسترش سلاح‌های کشتارهای جمعی، تجزیه دولت‌ها و تاثیر تخریب های زیست محیطی، تدوام نسل کشی و گسترش فن آوری جنگی، ستیزه‌گری را ورای کنترل یا فهم بشری می‌برد.آیا تغییرهای عظیم در نحوه زندگی ما می تواند به عنوان بخشی از مبارزه با کووید -19 راه را برای یک اقتصاد انسانی تر هموار کند؟ما در حال حاضر یا شش ماه ، یک سال ، 10 سال بعد در کجا خواهیم بود؟ چندی پیش چینی‌ها اعلام کردند که جهان پس از کرونا با جهان پیش از آن متفاوت خواهد بود؛ هر چند این سخن چینی‌ها را می‌توان تفسیر‌ها و تأویل‌های گوناگونی کرد، ولی باز هم نخستین مسأله‌ای که در ذهن تداعی می‌شود ایجاد نظم نوین در این جهان است.

بسته به مکانی که زندگی می کنید ، زندگی در چند روز گذشته ، هفته ها یا ماه های گذشته تغییر زیادی کرده است. در خانه ماندن،از دست دادن دوستان  و خانواده مان ،احساس ترس و اضطراب،کاهش وضعیت اقتصادی و  این احتمال وجود دارد که حتی بیشتر تغییر کند.بگونه ای که  تأثیرگذارترین وقایع تأثیرگذار در طول تاریخ از جمله حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001 ،انقلاب های عربی،مسائل سوریه،یمن و برجام و تحریم ها  اتفاق افتاده  و جهان در آن روزها  تغییر کرد و هرگز به گذشته نپیوست.چنانکه آنتونیو گرامشی، نظریه‌پرداز مارکسیست ایتالیایی که نزدیک به یک دهه از عمرش را در زندان حکومت فاشیست گذراند، در سال ۱۹۳۰ در یادداشت‌های زندان نوشت: «بحران دقیقاً عبارت از این واقعیت است که امرِ کهن در حال زوال است و امرِ نو نمی‌تواند به وجود آید؛ در این دوره‌ی فترت، انواع گوناگونی از نشانه‌های بیمارگون ظاهر می‌شود» همچنین گفت :«دنیای قدیمی در حال مرگ است و دنیای جدید مبارزات را به دنیا می آورد. اکنون زمان هیولا است. "

طی  ساختارشکنی گفته گرامشی می توان به این نکته اشاره نمود که برنامه ریزان پس از جنگ جهانی دوم جهانی را پیش بینی می کردند که حاکمیت مشترک و ملی گرایی را مهار می کند. اما اکنون ما در دوره ای از ملی شدن مجدد چشمگیر جهان با رهبران پوپولیستی ، افراطی یا اقتدارگرای قدرت از ایالات متحده گرفته تا چین و بسیاری از کشورها هستیم.مؤسساتی که برای تقویت همکاری های جهانی (مانند بانک جهانی ، صندوق بین المللی پول ، سازمان ملل و سازمان بهداشت جهانی) در نظر گرفته شده اند در چارچوب این ملی شدن مجدد دچار قحطی شده اند و در نتیجه برای مقابله با بحران های جهانی و حتی کروناویروس ساختارهای مؤثری نداریم .به تغییرات آب و هوا ، محافظت از اقیانوس ها ، آماده شدن برای آینده اتوماسیون و هوش مصنوعی فکر کنید. هیچ کشوری نمی تواند به طور مستقل این چالش های عظیم را بر عهده بگیرد یا حل کند.چیزی  از دست نرفته  بلکه بخش های مثبتی از این داستان جهانی سازی است که باید آنها را نیز مورد توجه قرار داد.

وقتی آنفولانزای همه گیر اسپانیایی در سال 1918 رخ داد ، فقط 2 میلیارد نفر در کره زمین بودند و از این 2 میلیارد تنها 30 درصد سواد داشتند.  اکنون ما جمعیت جهانی 7.5 میلیارد و 86 درصد سواد داریم ، به این معنی که بیش از 6.5 میلیارد نفر می توانند بخشی از تلاش برای رفع آنچه شکسته است،باشند. برای انتقال دانش هزاران سال طول می کشید. اکنون می تواند طی چند دقیقه به سراسر جهان پرواز کند. همه گیری  با سرعت جهانی سازی حرکت می کند ، اما پاسخ و رفع آنها نیز اتفاق خواهد افتاد. ابزارهایی که ما را  به این مبارزه می رساند ، بیشتر از آن چیزی است که اجداد ما تصور می کردند."
به قول گرامشی اکنون زمان هیولاست بازار سهام سقوط کرده است ، برخی از افراد شغل خود را از دست می دهند ، برخی دیگر بیمار می شوند و ما راه را برای ادامه کار یا طول عمر آن نمی دانیم. در این میان اتفاقات غیرمنتظره زیادی رخ خواهد داد.یک رکود اقتصادی وجود خواهد داشت ، و در مورد سیستم های مراقبت های بهداشتی مشکلاتی ایجاد می شود  و اینها فقط موارد قابل پیش بینی هستند، اگر نقاط فقیر جهان به سختی در معرض ویروس قرار بگیرند ، ممکن است شاهد فروپاشی کشورهایی شکننده باشیم و کشورهای چند جانبه نیز مانند اتحادیه اروپا قادر به حمایت از این ویروس نیستند. دموکراسی های به چالش کشیده می شوند و ممکن است کودتاهای نرم حتی در آمریکا رخ دهد. در حقیقت ما به دنیای دیگری پا خواهیم گذاشت. آینده های احتمالی زیادی وجود دارد ، همه بستگی به نحوه پاسخ دولت ها و جامعه به کروناویروس و پیامدهای اقتصادی آن دارد.

هرچند  دقیقا نمی دانیم جهان پس از کرونا به چه شکل خواهد بود ، اما می توانیم بخشی از آن را تصور کنیم. اصولاً روندهایی را که از قبل در حال حرکت بود ، سریع حرکت خواهند کرد. مجازی سازی رویدادها ، فعالیت ها و تعامل. اتوماسیون فرایندها و خدمات. عدم تمرکز سیاسی و اقتصادی.

اکنون باید  چشم انداز بلند مدت خود را بیان کنیم تا بتوانیم همه چیز را در برابر آن استاندارد ارزیابی کنیم.
در حال حاضر کمبود دید طولانی مدت مثبت وجود ندارد. به عنوان مثال ، اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد خواستار برابری جنسیتی ، فقر ، گرسنگی ، کار مناسب ، اقدامات اقلیمی و عدالت (از جمله اهداف دیگر) در سراسر جهان هستند.مشکل این است که ما مؤسساتی نداریم که به اندازه کافی قدرتمند باشند تا بتوانند این اصول را تحقق بخشند. بین طبیعت جهانی مشکلی که با آن روبرو هستیم و ساختار سیاست ملی اختلاف نظر وجود دارد.

درست همانطور که عادات قدیمی برای پدر و مادربزرگ ها طبیعی نبود ، این مسائل و عادات جدید که در حال حاضر برای ما بسیار تکان دهنده است ، برای فرزندان و نوه های ما عادی خواهد بود. اما تفاوتهای مهم و شگفت انگیزی بین اواسط دهه های قبل و اکنون وجود دارد.ما افراد تحصیلکرده تری ، ارتباطات قوی تر ، به اشتراک گذاری سریعتر اطلاعات ، و ابزارهای فناوری و دانش علمی بیشتری نسبت به گذشته در تاریخ داریم. تعداد افرادی که می توانند بخشی از این گفتگو شوند ، بی سابقه هستند. ما نمی توانستیم این کار را در عصر صنعتی و حتی عصر هسته ای انجام دهیم.

در سال های قبل بعنوان مثال از زمان جنگ جهانی دوم  ، فرایند برنامه ریزی جهانی از بالا به پایین بود گروه کوچکی از افراد قدرتمند و باهوش تصمیم می گرفتند که چگونه کارها انجام شود .اما اکنون متفاوت است برای رسیدن به موفقیت ، برنامه جهانی جدید باید از پایین به بالا به حرکت معنی داری پرداخت. با نگاه کردن به اصول اقتصاد مدرن  از جمله زنجیره های عرضه جهانی ، دستمزدها و بهره وری. پویایی اقتصادی به چالش هایی مانند تغییر اوضاع و سطح پایین سلامت روحی و جسمی در بین کارگران کمک می کند. اگر بخواهیم آیندگان عادلانه و سالم از نظر اجتماعی بسازیم ، به اقتصاد بسیار متفاوتی نیاز داریم. در مواجهه با کووید-19 هرگز آشکارتر نبوده است. با این شرایط در پسا کرونا، توجه به معنویت، دین اسلام و آموزه‌های اسلامی بسیار شتابنده خواهد شد.

پاسخ به بیماری همه گیر کووید-19 صرفاً تقویت پویایی است که بحرانهای اجتماعی و زیست محیطی دیگر را به دنبال دارد: اولویت بندی یک نوع ارزش بر دیگران. بنابراین با کنترل و شکست ویروس کرونا ، از منظر اقتصادی ، چهار آینده احتمالی وجود دارد: نزول به بربریت ، سرمایه داری دولتی قوی ، سوسیالیسم دولت افراطی و تبدیل به یک جامعه بزرگ که بر پایه کمک های متقابل ساخته شده است. اگر به همان اندازه مطلوب نباشد ، کاملاً ممکن است.آنچه جهان و از جمله ایران  نیاز دارد یک طرز فکر اقتصادی متفاوت است. در اصل اقتصاد راهی است که ما از منابع خود استفاده کنیم و آنها را به چیزهایی که برای زندگی نیاز داریم تبدیل نماییم.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل