نشست مجازی فرجام برجام در کلاب هاوس به میزبانی مجله ایرانی روابط بین الملل و با مدیریت دکتر امیرهوشنگ میرکوشش استاد روابط بین الملل دانشگاه و با حضور جمعی از اساتید دانشگاه ها و کارشناسان مسائل بین الملل برگزار شد. 

هر رئیس جمهوری از آمریکا اجازه قانونی خروج از هرگونه توافقی را دارد

در ابتدای این نشست دکتر مهدی نوربخش  استاد امور بین الملل و تجارت دانشگاه علم و صنعت هیرسبرگ  با اشاره به مشکلات تیم مذاکره کننده فعلی برجام اظهار داشت: تلاش های تیم مذاکره کننده این است که بر روی تحریم ها بحث کرده و با محوریت اثرگذاری بر تحریم ها مذاکرات را دنبال می کنند.

این استاد دانشگاه در خصوص مطالبات ایران از برجام عنوان داشت: برداشته شدن تحریم‌های آمریکا، طرح اعلام جرم ضمن بیان ضررهای ایران پس از خروج آمریکا از برجام و اطمینان برای عدم خروج این کشور از برجام 3 مطالبه اصلی ایران است؛ البته آمریکا در 1245Act  به هر رئیس جمهوری اجازه خروج از هر توافق را خواهد داد و اگر بایدن بخواهد می‌تواند از این توافق خارج شود.

نوربخش با طرح این ادعا که اگر در برجام 2015 می‌ماندیم، آمریکا به طورحتم بازمی‌گشت، افزود: در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران 5 هزار کیلو اورانیوم غنی شده 5 درصدی، 25 کیلو اورانیوم غنی شده 60 درصدی، 220 کیلو اورانیوم غنی سازی شده 20 درصدی داریم و در حال حاضر به نسل 4 سانترفیوژها رسیدیم به گونه ای که اگر این سانترفیوژها به طور مخفی تولید داشته باشند در 4 ماه آینده دولت ایران قادر به تولید بمب اتم خواهد بود. همچنین ایران نمی‌خواهد تا تأسیسات کرج را زیر کنترل آژانس قرار دهد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه دولت بایدن توانسته کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی را با چارچوب‌های برجام و مذاکرات هسته‌ای موافق کند، گفت: فرق دولت بایدن با اوباما در این است که در دولت اوباما کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی مخالف هرگونه مذاکره و برنامه هسته‌ای ایران بودند، دولت اوباما همه تلاش خود را داشت که این کشورها در گوشه گود باقی بمانند و خسارتی به این جریان وارد نکنند.

نوربخش گفت: در دولت ترامپ این ماجرا تغییر کرد و سیاست خارجه آمریکا برای منطقه خاورمیانه به دست پمپئو داده شد که با نتانیاهو نه تنها درخصوص انرژی هسته‌ایران و برنامه برجامی برنامه ریزی برای شکل‌دهی سیاست آمریکا داشته باشند، بلکه باکشورهای خاورمیانه منطقه نیز توانستند آن‌ها را همراه کنند.

وی ابراز داشت: مسئله ای که در دولت بایدن رخ داد این بود که به جای راندن این کشورها به حاشیه سعی در مشورت با آن‌ها دارد و برنامه هسته‌ای ایران را با شور و مشورت آن‌ها انجام دهد.

استاد دانشگاه هریسبور با بیان اینکه بخشی از 1 هزار و 500 تحریم ایران وابسته به برجام است، مدعی شد: اگر ایران وارد مذاکرات بعدی نشود، سایر تحریم‌ها برداشته نخواهد شد و در صورت برداشته نشدن تحریم‌ها ایران نمی‌تواند از پتانسیل‌های خود در سطح بین المللی استفاده کند.

وی ادامه داد: خارج از اینکه حقوق بشر در آینده سیاست خارجی آمریکا چه نقشی در خصوص ایران بازی می‌کند اما اینکه ایران زیر اهرم فشار پس از برجام می‌تواند بماند مادامی که با کشورهای غربی و آمریکا وارد مراوده و مذاکره نمی‌شود پس نمی‌تواند در نهایت به دلایل مختلف شکایتی داشته باشد.

این استاد روابط بین الملل گفت: در زمانی که ایران از نشستن برسر میزمذاکره برای مشکلات دیگر خودداری کند، مشکلاتش ادامه دار خواهد شد و این اهرم همچنان در دست آمریکا خواهد ماند به همین خاطر دولت بایدن می‌گوید قول خروج از برجام را نخواهم داد.

وی با فرض بر اینکه اگر ایران برسر مذاکرات با آمریکا به نتیجه نرسد، مدعی شد: در صورتی که ایران با آمریکا به نتیجه نرسد، نمی‌تواند اوضاع را اینگونه رها کند و درنهایت باید به دنبال اهرم‌های فشار بیشتری مانند بمب اتم باشد.

نوربخش ورود رژیم صهیونیستی به میدان را برای ایران خطری جدی دانست و عنوان داشت: رژیم صهیونیستی در چند روز گذشته با اردن و امارات طرح‌های بزرگ اقتصادی داشته است، یکی از کشورهای حاضر به ارائه پایگاه نظامی به رژیم صهیونیستی، بحرین می‌باشد که بی شک با حمایت عربستان صعودی این کار را خواهد کرد پس اگر حسابگری در این خصوص وجود نداشته باشند و افرادی در ایران با این تصور که می‌توانند به مرز گریز نزدیک شوند باید حساب این مرحله را داشته باشند.

وی در پایان اظهار داشت: دولت ایران در گوشه‌ای از رینگ قرار گرفته است و در صورت مذاکره اقتصاد کشور را از فروپاشی نجات خواهیم داد، اما اگر به سمت نقطه گریز متمایل شدیم همان مقدار نفتی که در حال حاضر به چینی‌ها می‌فروشیم را نیز نخواهیم داشت.

لغو همه تحریم‌های آمریکا ممکن نیست

در ادامه دکتر حسام واعظ زاده عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به سه عامل متغیر مهم اثرگذار بر نتایج مذاکرات ایران اظهار داشت: چیدمان تیم هسته‌ای در موفقیت مذاکرات بسیار مهم است. نقطه قوت تیم مذاکره کننده این است که چالشی با حاکمیت ندارد. اگر به تیم هسته‌ای گذشته نگاهی داشته باشیم تأثیری که آقای ظریف با گفت و گوی مستقیم و بدون واسطه مترجم با طرفین مذاکره کننده داشت، بسیار مهم بود.

این کارشناس مسائل بین الملل بیان داشت: علی باقری در گذشته مذاکرات خود را در قالب شورای امنیت ملی انجام می‌داد. چون وی از بیرون به وزارت خارجه وارد شده است به طور حتم مشکلات هماهنگی و آشنایی با دستورالعمل‌ها برای او می‌تواند زمان‌بر باشد.

وی ادامه داد: اعضای تیم مذاکره کننده که باقری را همراهی می‌کنند شامل معاون بانک مرکزی و معاونان چند وزارت خانه می شوند. در مذاکرات دیپلماتیک پیچیده باید اعضای تیم پیش از این با یکدیگر همکاری کرده باشند و شناخت خوبی را نسبت به یکدیگر داشته باشند؛ لذا این موضوع به عنوان گسست در تیم مذاکره کننده ایران وجود دارد که این افراد نتوانند در مذاکرات یک کلام باشند.

این استاد دانشگاه در خصوص دستورکار تیم هسته‌ای ایران عنوان داشت: لغو همه تحریم‌های آمریکا یکی از دستورکارهای تیم هسته ای ایران است که این موضوع به یقین غیر قابل تصور می‌باشد.

واعظ زاده پیرامون درخواست خسارت از آمریکا برای خروج از برجام ابراز داشت: با توجه به خروج آمریکا از برجام و تحمیل خسارت به کشورمان، تیم مذاکره کننده در دستورکار خود دریافت خسارت از آمریکا را مدنظر دارد که مسلما آمریکا این را نخواهد پذیرفت.

وی در رابطه با استراتژی آمریکا گفت: استراتژی مشخص ایران طولانی کردن مذاکرات است یعنی ایران هیچ عجله‌ای برای پایان مذاکرات ندارد درحالی که باتوجه به شرایط موجود باید مذاکرات هرچه سریعتر انجام شود. چرا نباید ایران با آمریکا مذاکره کند؟ در چنین مذاکرات پیچیده‌ای قطعا روسیه، چین و کشورهای اروپایی با توجه به تنش‌های موجود با ایران علاقه‌مندند که از واسطه‌گری به نفع خود استفاده کنند در این واسطه‌گری پیام آمریکا توسط کشور دیگری به ما می‌رسد در این شرایط چگونه باید فهمید که این پیام همان چیزی است که آمریکا از ما درخواست کرده چرا که با آمریکا مذاکره‌ای نداریم.

این کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه ایران باید به صورت مستقیم با آمریکا وارد مذاکره شود، بیان داشت: این تنها مذاکره و شروع گفتمان است، بنابراین ایران باید به صورت مستقیم با آمریکا وارد گفتمان شود.

وی در پایان سخنان خود مدعی شد: با وضعیت فعلی دستورکار، استراتژی مذاکره و چیدمان تیم مذاکره کننده به نظر می‌رسد که مذاکرات به زودی نتیجه نخواهد داد و ما باید انتظار حداقل یک سال مذاکره را داشته باشیم که خود این موضوع کشور را دچار پستی و بلندی می‌کند. ایران با همسایگان خویش روابط بحرانی و متزلزلی دارد و این موضوع می‌تواند بر نتیجه مذاکرات اثرگذار باشد.

احتمال توافق وجود دارد

در ادامه این نشست دکتر خدایی کارشناس امور بین الملل با بیان اینکه در خصوص فرجام برجام چندین عامل تعیین کننده وجود دارد، اظهار داشت: همیشه اراده طرفین تعیین‌ کننده است. پس از خروج آمریکا از افغانستان و قول بازگشت به برجام از سوی بایدن اتفاق خاصی رخ نداده که آمریکا از تعهد و قول خود سرباز بزند، همچنین با روی کارآمدن دولت جدید در ایران و فشارهای موجود در کشور شرایط را مناسب‌تر کرده است چراکه شرایط در ایران یکپارچه شده و خبری از دعواهای سیاسی بر سر منافع توافقات وجود ندارد.

این کارشناس امور بین الملل در رابطه با اهداف خروج آمریکا از افغانستان اظهار داشت: در حال حاضر آمریکا گزینه نظامی را روی میز ندارد، اما این تهدیدها و ادعاها از سوی رژیم صهیونیستی مطرح می‌شود که البته بیشتر این مسئله سیاسی است اما خطر جنگ همچنان وجود دارد.

وی با اشاره به اینکه یکدست شدن نظام روند مذاکرات را آسان‌تر کرده است، عنوان داشت: اگرچه بازگشت و توافق ناگهانی بعید است اما اینکه به صورت گام به گام ایران به برخی تعهدات بازگردد و آمریکا نیز برخی از محدودیت‌ها و تحریم‌ها را بردارد در پیش خواهد بود و احتمال توافق را مثبت ارزیابی می‌کنم.

 نمی توان راه خروج آمریکا از برجام را بست

در ادامه روح الله سوری عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل با طرح این سوال که آیا ایران به دنبال مذاکره است، گفت: با روی کار آمدن دولت سیزدهم می‌توان نتیجه گرفت که ایران مذاکره را برای حل مشکلات نمی‌خواهد و می‌توان رفت و آمد دولت را انعکاسی از تصمیماتی در نظر داشت که در سطوح کلان‌تر برای ایران در حال رخ دادن است.

وی با اشاره به درخواست‌های ایران برای دریافت تضمین عدم خروج آمریکا از برجام ادامه داد: اگر برجام به صورت عهدنامه صورت گیرد که بارحقوقی آن بیشتر باشد، باز هم امکان خروج یکی از طرفین می‌تواند در آن وجود داشته باشد، برهمین اساس نمی‌توان راه این اتفاق را بست.

وی در رابطه با کاهش تعهدات هسته‌ای گفت: برخی این موضوع را اهرم فشار می‌دانند درحالی که کاهش تعهدات هسته‌ای به موضوعی ضد خود بدل شده است و ایران هرچه غنی‌سازی خود را بیشتر کند به جای اینکه موجب ایجاد دست برتر برای ایران در مذاکرات و افزایش قدرت چانه زنی شود، فشار و اتحاد رویه طرفین مقابل را نسبت به ما بیشتر می‌کند

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل