Developed in conjunction with Joomla extensions.

بیم و امید کردها از برنده نهایی انتخابات ریاست جمهوری ترکیه

✍ میکائیل سانیار،دانشجوی دکتری مسائل ایران


"من نمی گویم اگر اردوغان شکست بخورد،درهای بهشت بە روی ما باز می شود،اما می توان گفت کە درهای جهنم بە رویمان بستە خواهد شد".

عثمان بایدمیر،از رهبران تبعیدی حزب کردی دمکراتیک خلق ها

این سخنان عثمان بایدمیر نشان از تمایل تمام عیار کردها در ترکیه برای شکست دادن اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری است. ائتلاف اپوزیسیون بدون کردها نمی تواند پیروز شود. حزب دمکراتیک خلق ها نزدیک به ۱۵ درصد آرای کل ترکیه را در اختیار داشته و پس از حزب حاکم، دومین حزب بزرگ در پارلمان ترکیه است.
کردها در ترکیه جمعیتی چند ده میلیونی معادل نزدیک به یک سوم جمعیت آن کشور را دارند. اما این تمام قضیه نیست؛ هرگونه تحول در ترکیه بر کردهای سوریه و عراق نیز تاثیر خواهد گذاشت.

پررنگ شدن نقش هویت های فرا و فروملی در روابط بین الملل سبب گردیده تا کارشناسان این حوزه در تحلیل مسائل داخلی و خارجی دولت ها، تاثیر هویت های فرو و فرا ملی بر سیاستگذاری داخلی و خارجی را به عنوان یک متغیر مستقل، مکمل و یا تاثیرگذار، مورد توجه قرار دهند. آنچه که در ارتباط با ترکیه می توان اذعان کرد این است که سیاست داخلی و خارجی ترکیه، به طور شگفت انگیزی  مرتبط با کردها تعیین می گردد. سخنان اخیر اردوغان در ارتباط با عادی سازی روابط با سوریه مبنی بر اینکه "تنها شرط ترکیه، رفع تهدید کردها ست"، در تایید این ادعا می تواند ارزیابی گردد.

هم ترکیه و هم کردها همدیگر را به تضعیف امنیت و صلح پایدار در داخل و منطقه متهم می کنند. چنین دیدگاه متعارضی را می توان با این گزاره سازه انگارانه توضیح داد " آنارشی چیزی است که دولت ها از آن می فهمند". کردها در منطقه دارای دولت نیستند، اما آنارشی موجود در نظام رئالیستی روابط بین الملل را بخوبی درک کردەاند؛ کردها در خاورمیانه خود را قربانی منافع قدرت دانسته و به گفته خود قانون بقای اصلح را به خوبی می فهمند. این است که عزم جزم کردەاند تا بە هر طریق ممکن، مانع از پیروزی مجدد اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳ شوند. آنها در خلأ یک نظم و ثبات و صلح جهانی، برای در امان ماندن از تفکر هابزی "انسان گرگ انسان است"، به کوهها پناه برده و این است که یک جمله مشهور دارند: "هیچ دوستی به جز کوهستان ندارند". کردها در ترکیه، عراق و سوریه، خود را ستم دیده می دانند و از نظر آنها مورد بی مهری دولت هایشان و همچنین جامعه بین المللی قرار گرفتەاند و برای رسیدن به آزادی و صلح مبارزه می کنند. آنها، تنها راه رسیدن به صلح را در استقرار دموکراسی می دانند.

اما از سوی دیگر، دولت ترکیه کردها را به کردهای "خوب" و "بد" تقسیم کرده است. کردهای خوب آنهایی هستند که در واقع ترک شدەاند و کردهای بد، کردهایی هستند که بر علیه سیستم و سیاست موجود قد علم می کنند. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در ستاد انتخاباتی اش، در سخنانی کردهای بد را تروریست و کافر خواند.  از سوی دیگر، حتی دست نیاز به سوی جزیره امرالی، جایی که در آن رهبر حزب کارگران ترکیه (عبدالله اوجالان) زندانی است دراز کرده است . وی همچنین با رد انتقادات روزنامه های غربی مبنی بر دیکتاتور بودنش، گفت: " کدام دیکتاتور ۳۲۳ نماینده به مجلس می فرستد؟".
دو دیدگاه فوق در تقابل با هم بوده و هرکدام خود را حق می پندارند. اما آیا دموکراسی در ترکیه وجود دارد؟ و آیا راه رسیدن به صلح از کدامین معبر می گذرد؟

برای پاسخ به سئوال فوق، باید متغیر "ملی گرایی ترک" را در نظر گرفت. این متغیر همواره مانع از ایجاد دموکراسی و استقرار صلح بوده است. ناسیونالیسم ترکی همزاد با تولد دولت - ملت مدرن در ترکیه است. ترکیه کنونی از بدو تولد (پس از فروپاشی عثمانی) تا به کنون، این اصل را به عنوان اصلی لایتغیر در قانون و اندیشه و جامعه پذیری راه داده است. بر اساس اندیشه ملی گرایی، در ترکیه تنها یک ملت و یک زبان وجود دارد، آن هم ملت و زبان ترکی. ترکیه که قتل عام ارمنی ها را در تاریخ یکصد ساله خود دارد، هیچگاه بابت این اقدام عذرخواه نبوده است.
آمدن اردوغان اسلامگرا بر مسند قدرت، ترکیبی از اسلامیت و ترک گرایی را به بار آورد. نوعثمانیگری رجب طیب اردوغان در داخل و خارج، کردها را متاثر نموده است. کردها در ترکیه عموما سنی مذهب اند و این است که حزب عدالت و توسعه همواره آرای بسیاری از کردهای سنی مذهب را با خود به همراه دارد. این ها همان کردهای خوبی هستند  که مذهب نزد آنها بالاتر از ملیت بوده و "کرد بودن" و هویت خود را در خدمت اسلام سنی اردوغان هزینه کرده اند. علاوه بر این کردهای خوبی نیز وجود دارند که تطمیع شده و همه جوره در راستای سیاست های دولت اردوغان تلاش کرده اند و به عنوان نمایندگان آکپارتی به مجلس راه یافتەاند و حتی مناصب بالایی را نیز در اختیار داشتەاند. هنر و موسیقی و ادبیات در خدمت ملی گرایی ترک بوده و ملودی های کردی بسیار و خوانندگان مشهور کردزبان عدیدەای بە زبان ترکی آواز سر دادەاند.

انتخابات این دوره ریاست جمهوری ترکیه، اپوزیسیون ناهمگون را به سمت یک ائتلاف برای شکست اردوغان سوق داد. بیشتر نظرسنجی ها حاکی از پیشتازی چند درصدی کلیچدار اوغلو بود. اما آنچه که از صندوق بیرون آمد نتیجەای غیر از این را نشان داد .

کمال قلیچدار اوغلو که خود را به عنوان یک علوی مذهب خراسانی (ایرانی تبار) معرفی نموده است، در تلاش برآمد تا آرای اقلیت های قومی و مذهبی در ترکیه را به سوی خود جذب نماید. این نوع معرفی کردن، نشانگر آن است که وی در صدد است تا سیاست های نرم تری را در قبال اقلیت های قومی و مذهبی اعمال نماید؛ هرچند که آقای اردوغان با گفتن جمله "لا فتی الا علی، لا سیف الا ذوالفقار" در تلاش برآمده تا قلیچدار اوغلو را ازین لحاظ نیز خلع سلاح کند.


نکته مهم دیگر در دور اول انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان ترکیه، ملی گراها نسبت به دوره قبل آرای بالاتری کسب نمودند. این بدان معنی است که دو رقیب برای پیروزی نهایی، نیاز به جذب بیشتر ملی گراها دارند. اردوغان در طول بیست سال زمامداری اش با ترکیب اسلامگرا و ملی گرایی که در مجموع "نوعثمانیگری" را پدید آوردەاند، همواره برای کسب قدرت به آرای ملی گراها نیاز داشته و برای این منظور به شیوەای سیستماتیک بر علیه کردهای مخالف در داخل (کردهای بد و حزب دمکراتیک خلق ها) و در خارج (کردهای سوری) اقدام نظامی کرده و ازین طریق آرای ملی گراهای ترک و احزاب ملی گرا همچون حزب حرکت ملی ترکیه (م ه پ) را به سوی خود سرازیر کرده است.
تهاجم به مناطق تحت مدیریت کردهای سوری موسوم به "روژآوا" و اشغال شهرهای مهم و استراتژیکی چون عفرین در شمال شرق سوریه، و همچنین حمایت تمام عیار از  آذربایجان در جنگ قره باغ و تلاش برای ایجاد اتحاد کشورهای ترک زبان، بخشی از اقدامات ملی گرایانه اردوغان است که خوشایند احزاب ملی گرای افراطی و افرادی چون دولت باغچه لی و سینان اوغان نیز می باشد.

کردها در انتخابات شهرداری ها در ۲۰۱۹ باعث شکست سنگین اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه در شهرهای مهمی چون آنکارا، استانبول و ازمیر شده بودند.  پس از آن، اردوغان اقدام به برکناری شهردارن منتخب کورد نموده و بجای آنها افرادی از حزب متبوعش را قرار داد و تعداد زیادی از نمایندگان کرد مجلس، اعضا و رهبران حزب دمکراتیک خلق ها را روانه زندان نمود. سیستم قضائی ترکیه آشکارا در خدمت نهاد ریاست جمهوری اقدام نموده و این موضوع سبب ترویج بیشتر ملی گرایی در ترکیه شده و از سوی دیگر مخالفت های گسترده کردها را نیز به همراه داشته است. کردها در انتخابات کنونی نیز با ائتلاف با کمال قلیچدار اوغلو درصدد هستند تا باعث شکست اردوغان گردند. اما نتیجه دور اول انتخابات به طور شگفت آوری نشان از پیشی گرفتن اردوغان از رقیبش قلیچدار اوغلو داشت. سینان اوغان نیز که ملی گرایی اش مشهور است، بیش از پنج درصد کل آرا را کسب نمود. اردوغان اگر بتواند وی را برای حمایت از خود قانع کند، این به معنای پیروزی حتمی اردوغان  خواهد بود و کردها سال های سختی را پیش رو خواهند داشت. اما، در صورت پیروزی قلیچدار اوغلو، کردها امیدوارند که دموکراسی به ترکیه ورود پیدا کند. عثمان بایدمیر نماینده مجلس و یکی از رهبران سابق حزب کردی دمکراتیک خلق ها که هم اکنون در تبعید خودخواسته به سر می برد گفته است: "با رفتن اردوغان درهای بهشت به سوی ما باز نمی شود، اما می توان پیش بینی کرد درهای جهنم بسته خواهد شد".
اکثریت کردها در ترکیه، سوریه و عراق تمایل دارند که کمال قلیچدار اوغلو برنده دور دوم انتحابات ریاست جمهوری ترکیه شود. از نظر آنها، شکست اردوغان به معنای آغاز مرحله ای است که می توان در راستای همگرایی و نیل به صلح میان دولت و مخالفان کرد و غیر کرد تلاش نمود.

با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می رسد تنها راه رسیدن به دموکراسی و همگرایی میان دولت و کردها در ترکیه این است که جریان ملی گرایی ترکی که دولت ترکیه، سیستم قضائی و احزاب ملی گرا آن را ترویج می کنند تضعیف گردد، و در این راستا یکی از اقدامات موثر در حال حاضر برای کردها این خواهد بود که نماینده اپوزیسیون، کمال قلیچدار اوغلو که سیاست های نرم تری در قبال کردها را اعلام کرده است را به پیروزی رسانند.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

یادداشت

رضا میرزایی کارشناس ارشد روابط بین الملل
مجید نوری  عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل 
مجید نوری عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل
رضا میرزایی کارشناس ارشد روابط بین الملل
دکتر محمد منصورنژاد عضو هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران

گفتگو

دکتر امیر هوشنگ میرکوشش در گفت‌وگو با ایلنا
دکتر امیر هوشنگ میرکوشش مدیر مسئول مجله ایرانی روابط بین الملل در گفت‌وگو با ...

مفاهیم و نظریه ها

دکتر امیر هوشنگ میرکوشش
رضا میرزایی کارشناس ارشد روابط بین الملل

مطالب پربازدید

دکتر امیر هوشنگ میرکوشش
دکتر امیر هوشنگ میرکوشش
دکتر امیر هوشنگ میرکوشش
متن سخنرانی دکتر امیر هوشنگ میرکوشش به مناسبت 18 می روز جهانی موزه و میراث ...
دکترامیرهوشنگ میرکوشش

تبلیغات

فراخوان مقاله

تمامی حقوق برای مجله ایرانی روابط بین الملل محفوظ است ©2024 iirjournal.ir. All Rights Reserved

Please publish modules in offcanvas position.