رضا میرزایی کارشناس ارشد روابط بین الملل
ما هنوز به دوره ای وارد نشده ایم که انسان جدای از سلاح و در امنیت خود و دیگران بتواند بجنگد! هزاران کودک و زن و شهروند غیر جنگجو در نوار غزه گرفتار روزهای سخت و مصیبت بار شده اند. در ارتباط با شروع جنگ فاکتورهای زیادی مداخله گر محسوب می شوند. شاید قوی ترین آن تئوری کارل فون کلاوزویتس باشد که جنگ را به عنوان ابزاری قدرتمند جهت ادامه‌ی اقدامات سیاسی می داند. به نظر می رسد که برای پیشگیری و یا خاتمه جنگ به عنوان یک منطق!، لازم است منطق سیاسی مطرح و جایگزین گردد... در اصل زمانی که منطق سیاسی گسیخته شود یا دارای کارکرد ضعیف باشد نظامی گری علیرغم خشونت های آشکار و مصائب وارده بر مردم غیر نظامی، راه را در پیش می گیرد! . این است که به عنوان عامل ثانوی و بزرگِ جنگ ما به نقش سیاست ها و سیاسیون دو طرف در مجموعه علل وقوع جنگ پی می بریم. البته سیاست پویاست و بنابراین سیاستمدار واقعی نیز در گذر های جنگ، علیرغم پروپاگاندای تولیدی تغییر کنش یا واکنش خواهد داشت. اینکه افکار عمومی بتواند به عنوان مداخله گر دیگر، سیاست جنگ را متاثر سازد نیازمند زمان و مجموعه فعالیت های رسانه ای جهت راهبری افکار عمومی در مقیاس کوچک یا بزرگ خواهد بود. در اصل این زمان را می توان دوره تولید فشار ناشی از افکار عمومی دانست. از نگاهی اکثر جنگ ها معمولا در فاز اولیه لجستیک شده محسوب می شوند، با اینحال تداوم لجستیک و پشتیبانی می تواند عامل تداوم یا برتری در جنگ گردد. شاید بتوان به همین ها به عنوان عوامل خارج از میدان جنگ بسنده نمود، هر چند عوامل دیگری نیز وجود دارد. برخی از این عوامل قبل از جنگ بوقوع پیوسته اند که به عنوان عوامل محرک نقش دارند. این عوامل می توانند محلی یا فرامحلی باشند که در آمیختگی با حالت دوم ریسک و روزهای جنگ پیچیده تر هم خواهد بود و حتی محتملا صف بندی ها فاز خروش جنگ را در پیش خواهد داشت. در این حالت هر چند عینیت انعقاد تقابل های چند وجهی سهم کمی دارد با اینحال پیامد های نگران کننده چیزی فراتر از لفاظی های دورادور خواهد بود. معمولا هسته جنگ محدود به مکان های کوچک چندان طول نخواهد کشید چرا که این موضوع با ظرفیت آن مکان ارتباط مستقیمی دارد، و در این حالت پیشگیری از گسترش به مناطق همجوار اولویت دار می شود که بسته به سیاست های جنگ افروزان می تواند اقدامات دیگری را پوشش دهد. بطور معمول هدف جنگ های زمینی بوضوح پیشروی و تصاحب است و البته در این جنگ نوار غزه ژئوپلتیک به حساب می آید. بر این منظر در اصل جنگ چندین باره میان اسرائیلی ها و فلسطینی ها (و برخی کشورهای عربی) به دوران جدیدی وارد شده که نمی توان اهداف ژئوپلیتیکی و ژئو اکونومیکی آنرا از نظر دور داشت. اینجا ما می توانیم سیاست های فرامنطقه ای را وارد محاسبات نمائیم. سیاست هایی که در شعله ور شدن جنگ چندان بی تاثیر هم نبوده اند و البته اطلاعات دقیق از آن در دسترس نیست! با اینحال می توان پیش بینی داشت که جدول سیاست های اعلانی تا چه حد می تواند بر زمان و مکان و چگونگی جنگ تأثیر گذارد... بازگویی این سیاست ها تکرار مکررات خواهد بود و بسیاری از آنها در قالب تحلیل های گوناگون قابل دست یابی است. به عنوان نمونه از طرح صلح عربی تا خاورمیانه جدید رایسی گرفته تا طرح های ژئواکونومیکی مبتنی بر اقتصاد و یا حتی ایده یک یا دو کشوری...
در گزارش های متعدد بانک جهانی نسبت به فلسطین این نتیجه وجود دارد که توسعه اقتصادی به یک چارچوب سیاسی بستگی دارد. به عقیده برخی کارشناسان چهارچوب سیاسی فلسطین هر چند ابهام آمیز برای چندین سال کاملاً اسکلروتیک مانده بود و آشکارا از اصلاحات ناتوان بوده است. این در حالی است که در طرف مقابل نیز راست افراطی لیکود در حال تزریق و محکم سازی رژیدیتی سیاسی مخصوص خود بوده است. چنین دیدگاه های حداکثری بالطبع به جنگی انجامیده که حتی دیدگاه های امنیتی مصطلح به ماشین چمن زنی را اینبار در هم نوردیده و هدف گذاری حداکثری را در پیش گرفته و البته به نظر می رسد جنگ را تا مقطع مداخله موثر جامعه بین الملل پیش ببرد، هر چند خونین و مرگ بار...
در مرحله آغازین این توجه ممکن است گذرگاه رفح (همکاری ایالات متحده و مصر) باز شود و هر چند سیستم سیاسی کودتایی مصر میانه خوبی با حماس در برابر فتح ندارد ، با اینحال علیرغم ظرفیت کمِ مصر این اقدام می تواند تأثیرات جدیدی در مناقشه داشته باشد...
برخی اندیشمندان نهاد ژئوپلیتیکی با عنوان جنوب جهانی را مرتبط با موضوع مطرح می کنند که بازگشت به قدرت را داشته است و برخی اندیشمندان طرح های صلح دیگر که مجموعا حوزه های پیچیده ای را به لحاظ تحلیلی پیشنهاد می دهد...
تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل
